Bursa mutfağı, tarih boyunca Bthynia, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı gibi farklı kültürlerin etkisi altında kalarak oldukça zengin bir mutfak haline dönüşmüştür. Uzun bir tarihi geçmişe sahip olması, Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk başkenti olması ve uzun yıllar önemli bir şehir oluşunu koruması, mutfağının şekillenmesine katkıda bulunmuştur. Yine Osmanlı döneminde, Bursa'nın coğrafi konumu ticaret yollarının kavşağında olması sebebiyle de çeşitli kültürlerin etkisi altında kalmıştır. Özellikle Balkanlar, Orta Doğu ve Anadolu'nun çeşitli bölgelerinden gelen göçlerle birlikte yeni tarifler, malzemeler ve pişirme teknikleri Bursa mutfağını etkilemiştir.

Bursa'nın tarım açısından verimli topraklara sahip olması da mutfağının zenginleşmesine katkı sağlamıştır. Bu topraklarda yetişen taze sebzeler, meyveler ve otlar, Bursa mutfağının temel malzemeleri arasındadır. Burgonya Dukası III. Philippe le Bon’un sarayında hükümdarın sofrasında hizmet eden bir soylu olarak tarih sahnesine çıkan Bertrandon de la Broquière eserinde 1432 yılında Bursa’ya geldiğinde üzümünden, kaymağından ve etinden bahsetmektedir. Özellikle etin ızgarada az pişirilerek, şiş halinde yapıldığını belirterek dönemin pişirme teknikleri hakkında bilgiler vermektedir. Ibn-i Batuta seyahatnamesinde Bursa’nın kestanesi ve cevizinden bahsederken, Evliya Çelebi de seyahatnamesinde Bursa’nın üzüm, kestane, kayısı, kiraz ve kirde kebabından bahsetmektedir. Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti olması sebebiyle saray mutfağının etkisi de Bursa mutfağı için önemlidir. Sarayda yapılan yemekler ve saray aşçılarının tarifleri, Bursa mutfağının gelişiminde etkili olmuştur. Başkent taşındıktan sonra da Bursa, saray mutfağı için üretime devam etmiştir. Bursa sarayı, Topkapı Sarayı’na bağlı olarak faaliyet göstermekte, depo ve mutfak olarak hizmet vermekteydi. Helvahane ve simithanede hatırı sayılır çalışanlar bulunmakta ve buğdayın depolanıp öğütülmesine kadar tüm işlemleri yürütmekteydiler.

Cumhuriyet dönemi öncesi ve Cumhuriyetin ilk yıllarında Bursa mutfaklarında yemeklerin pişirilmesinde yer ocakları ve kuzineler kullanılmaktaydı. Yemek pişirilen kaplar genellikle ya topraktan ya da bakırdan yapılmaktaydı. Üç öğün olarak yenen yemekler çoğu zaman yer sofralarında, ortaya konulan yemekten tahta kaşıklarla yenilmekteydi. İçecekler için ise farklı maşrapalar kullanılırdı.

Kendine has kültürü olan Bursa mutfağı yine kendine özgü yemekleri ve yerel ürünleriyle ön plana çıkmaktadır. Santa Maria Armudu, siyah Bursa inciri, Bursa şeftalisi, Gemlik zeytini, Bursa deveci armudu, Hasanağa enginarı, Karacabey soğanı, Keles kirazı, Gedelek Turşusu, Yenişehir biberi, İnegöl Cerrah kuru fasulyesi, İznik Müşküle üzümü Bursa’ya ait olarak tescillenmiş meyve ve sebzelerdendir. İnegöl çıbrıkası ise yöreye özgü çıbrıka bitkisinin kurutulmasıyla elde edilen bir çeşni olarak öne çıkan bir Bursa ürünüdür. Cantık, cevizli lokum, tahinli pide, süte helvası, İnegöl sütlü kadayıfı, Kemalpaşa tatlısı, ayva tatlısı, cennet künkü, incir dolması ve kestane şekeri de yerel Bursa lezzetlerinin başında gelmektedir. Bursa’ya has çorbalarda, Muradiye çorbası, oğmaç çorbası, sipsi ve etli düğün çorbası öne çıkmaktadır. Keles güveci, dik dik kebabı, etli erik yemeği, zeytinyağlı enginar dolması, İskender kebabı, pideli köfte ve İnegöl köftesi Bursa’nın önemli yemekleri olarak bilinmektedir.

Referanslar

Bilmez, E. (2022). Yöresel Mutfakların Sürdürülebilirliği Kapsamında Mutfak Şeflerinin Düşüncelerinin Araştırılması: Bursa İli Örneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Demirel, H. ve Baydan, S. (2017). Bursa Yeme İçme Kültürü ve Değişimi Üzerine Bir Alan Araştırması, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(3): 343 – 358; https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler, (Erişim tarihi: 22. 01. 2024); Keskin, M. Ç. (2020). Bursa’da IV. Mehmed Sarayı, Belleten, 84: 585-622. doi:10.37879/belleten.2020.585; Kondakçı, Z. Ve Gedik, A. (2019). Osmanlı’dan Cumhuriyete Bursa mutfağı: Cennet sofrası. Bursa: Bursa Valiliği Kültür Hizmetleri Serisi.