Gastronomi

Gastronomi

Literatürde gastronomi kavramının kesin bir tanımını bulmak zordur. Gastronomiyi bilim, sanat veya yemek kültürü olarak açıklayan tanımlamalar bulunmaktadır. Gastronomi kelimesinin sözlük anlamı Türk Dil Kurumu tarafından Yemeği iyi yeme merakı ve Sağlığa uygun, iyi düzenlenmiş, hoş ve lezzetli mutfak, yemek düzeni ve sistemi olarak açıklanmaktadır. Türkçe’ye Fransızca gastronomie kelimesinden yerleşen kelimenin kökeni Yunanca gastronomia kelimesine dayanmaktadır. Gaster mide ve sindirim sistemi ile ilgilidir, nomos ise kural veya düzenleme anlamına gelmektedir. Kelime anlamına göre gastronomi yeme ve içme ile ilgili kuralları veya normları ifade etmektedir.

Gastronomi kelimesinin ilk olarak Yunan şair Archestratus tarafından MÖ IV. yüzyılda yazılan Akdeniz yemek ve şarap rehberinin varsayılan başlıklarından biri olduğu düşünülmektedir. Ancak şair Archestratus’a ait yazılı bir materyal bulunmamaktadır. Bu nedenle gastronomi kelimesinin 1801 yılında Fransız şair Joseph Berchoux La Gastronomie başlıklı şiirinde ilk kez kullanıldığı kabul görmektedir. XIX. yüzyılda daha çok asiller tarafından kullanılan kavram iyi yemek yeme, yemek yemekten zevk alma, yemek kuralları olarak kabul gördü. Gastronomi kavramı 1835 yılında Fransız Akademisi (Académie Francaise) tarafından kabul edildi ve mutfak (cuisine) kavramı ile eş anlamlı olarak kullanılmaya başlandı. Gastronomi kelimesinin daha geniş kapsamlı ilk tanımı ise XIX. yüzyıl ortalarında Fransız savcı ve ayrıca bir gurme olan Jean Anthelme Brillat-Savarin tarafından yapıldı. Brillat-Savarin’in Lezzetin Fizyolojisi (Physiologie du goût) adlı eserinde gastronomi tanımı “Gastronomi, insanın beslenmesiyle ilişkili olan her şey hakkındaki açıklamalı bilgidir.” olarak yer almıştır.

Gastronomi günümüzde iyi yemek yeme sanatından daha fazlasını ifade eden çok disiplinli bir kavram olarak kabul edilmektedir. Merkezinde gıda veya diğer bir deyişle yemek bulunan gastronomi, tarım ve hayvancılık yani hammaddenin yetiştirilmesi, yemeği hazırlama teknikleri, yemeği pişirme teknikleri ve kullanılan ekipmanlar, gıda güvenliğinin sağlanması, gıdanın besin değeri ve sağlık üzerine olası etkileri, gıdanın duyusal özellikleri (lezzet, tekstür) yanında gıda ve yemek yemenin sosyolojik, antropolojik, ekonomik ve tarihsel yönleriyle de ilgili çok disiplinli bir yaklaşım haline geldi. Gastronomi, gurme deneyiminin ötesinde nasıl yediğimizi, nerede ve ne zaman yediğimizi ve belirli bir yemeği yemenin arkasındaki sebebi de içermektedir.

Referanslar

Aguilera, J. M. (2018). Relating Food Engineering to Cooking and Gastronomy, Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 17: 1021-1039; Brillat-Savarin, J. A. (2015). Lezzetin Fizyolojisi ya da Yüce Mutfak Üzerine Düşünceler (Çev. H. Bucak). İstanbul: Oğlak Yayınları; Maberly, C. ve Reid, D. (2014). Gastronomy: an approach to studying food, Nutrition and Food Science, 44(4): 272-278; Santich, B. (2004). The study of gastronomy and its relevance to hospitality education and training, International Journal of Hospitality Management, 23(1): 15–24; Türk Dil Kurumu (2020). Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/, (Erişim tarihi: 26. 08. 2020).