Bilecik Pazaryeri Helvası
Gastronomi Anadolu Mutfağı Yemek/Yiyecek Helva Tatlı
-
2025
Bilecik ilinin Pazaryeri ilçesinde üretimi gerçekleştirilen Bilecik Pazaryeri Helvası'nın kendine has tadı olan bir helva türüdür. Pazaryeri ilçesinde 1936 yılından günümüze değin hep aynı lezzet ve kalitede üretimi gerçekleştirilmektedir. Bu ürün daha çok yaz helvası diye isimlendirilen helva türünün özelliklerine benzemektedir. Bilecik Pazaryeri Helvası mahreç işareti olup coğrafi işaret olarak tescilletilmek amacıyla Bilecik Ticaret ve Sanayi Odası tarafından 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 27.12.2017 tarihinde tescil edilmiştir.
Bilecik Pazaryeri Helvası'nı diğer helvalardan ayıran belli başlı özellikleri bulunmaktadır. İlk olarak ürünün yapılış aşamasında hiçbir şekilde aroma vericiler, gıda katkı maddeleri ya da aroma verici niteliği taşıyan gıda bileşenleri katılmaz. Diğer bazı helvalardaki gibi ceviz, sitrik asit, irmik gibi katkı maddesi kullanılmaz. Böylelikle helva aşırı tatlı olmaz ve kıvamlıdır. Bir başka ayırt edici özelliği özel taş değirmenlerde kalitesi yüksek olan susamların dövülmesiyle hazırlanan tahinden üretilmesidir. Üretimde kullanılan bu tahin yüzde 100 susamdan sağlanır. İçerisinde herhangi bir bileşen yoktur ve bu tahinin minimum yüzde 50 sinin yağ olması gerekmektedir. Ayrıca tahin Türk Gıda Kodeksi Tahin Tebliği'ne uygun olmalıdır. Son olarak Bilecik Pazaryeri Helvası'nın yapıldığı kazanlar özel tasarım olarak yapılmış bakır kazanlardır. Bu kazanlarda üretilen ürünlerin pişirme ısısı 117-118 °C’dir. Başka helvalarda bu ısı 140-150 °C’lerde yapılmaktadır. Böylelikle ağır ateşte daha uzun süre yapılarak kıvamı daha iyi hale gelmiş olur.
Bilecik Pazaryeri Helvasının malzeme oranı ortalama olarak aşağıdaki gibidir:
- Yüzde 46 tahin,
- Yüzde 43 şeker,
- Yüzde 11 su'dan oluşur.
Helvanın yapılışında un, irmik vb. dolgu maddesi kullanılmaz. Yukardaki oranlara göre su ve şeker kaynatılarak şeker eritilir, iyice karıştırılarak ağdalı bir yapı olması sağlanır. Bu kaynatma işlemi helvanın kalitesini etkilemektedir bundan dolayı ısı derecesi ortalama 117-118 °C olmalıdır. Daha sonrasında kaynatılmış şeker pişirme kazanına alınır ve içine tahin ilavesi yapılarak karıştırmaya devam edilir. Ürün uygun kıvama geldiğinde dinlendirme tavasına alınıp 14-16 saatte yavaş yavaş soğutulur.
Geleneksel üretim yapılan mamullerde ürünün lezzetinin, yapısının ve tekstürünün oluşmasında ustalığın önemi kayda değer bir şekilde öne çıkar. Helvanın özgün haliyle oluşturulması, kaynama süresi, sıcaklığının takip edilmesi, gerekirse şeker eklenmesi ve kaynamanın kontrolünün sağlanması gibi işlemlerle gerçekleştirilmektedir.
Referanslar
Türk Patent ve Marka Kurumu (2025). Bilecik Pazaryeri Helvası, https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/2b5a23e2-040d-4b6c-9243-06ca3ad4d0c2.pdf, (Erişim tarihi: 28.01.2025); Türkiye Kültür Portalı, (2025). Bilecik Pazaryeri Helvası, https://www.kulturportali.gov.tr/portal/bilecikpazaryerihelvasi, (Erişim tarihi: 28.01.2025).