Van Kahvaltısı, kültür temelinde ortaya çıkmış ve zamanla günümüzdeki haline dönüşüm sağlamıştır. Van kahvaltı kültürü, eski dönemlerde sabah namazı için evinden çıkan esnafın yeniden evine dönmeyip iş yerlerini açması ve toplu olarak ev dışında kahvaltılarını yapması ile oluşmaya başlamıştır. Ev dışı kahvaltı yapma kültürü, Van kahvaltı kültürünün dönüşümünde etkili olduğu bilinen ve süt evi olarak isimlendirilmiş yeni iş yerlerinin açılmasını beraberinde getirmiştir. İlki 1947 açılan süt evleri günümüz kahvaltı salonları gibi işlev görmüştür. Süt evlerinin ilk temel besin maddesi manda sütü olmuştur. Geçmiş dönemlerde Van ilinde sulak alanların fazla olması manda üretiminin de fazla olmasına sebep olmuştur. Van’da mandanın fazla yetiştirilmesi manda sütü miktarının fazla olmasına ve bu sütün satışının yapılmasına yol açmıştır. Bu nedenle süt evlerinde ekmek ve çörek yanında sunulan ilk besin maddesi manda sütü olmuştur. Sonrasında manda sütünden yapılmış manda kaymağı ve yörede üretilen bal da temel besin maddeleri olarak eklenmiştir. Uzunca bir süre manda sütü, manda sütünden yapılmış manda kaymağı ve yörede üretilen bal üçlüsü ile özdeşleşmiş olan Van kahvaltısı, zaman içinde günümüzdeki şeklini almış ve çeşitliliğine kavuşmuştur. 

Van kahvaltısı günümüzde Van’a özgü ürünlerle hazırlanan zengin menüsü ile ön plana çıkmaktadır. Süt, kaymak ve bal üçlüsünün yerini koruduğu Van kahvaltısında, Van otlu peyniri, Van kavut, murtuğa, tereyağı, cacık, Van gül reçeli, çörek ve çay bulunmaktadır. Süt ve süt ürünlerinin üretimi için yörede yetiştirilen manda, inek, koyun ve keçi sütü tercih edilebilmektedir. Van otlu peyniri için yöreye özgü 20 farklı ot çeşidinin kullanıldığı bilinmektedir. Van Gül Reçeli, Van Gülü ile yapılmaktadır. Çörek taş fırında pişirilmektedir. Çay ise semaver çayı olarak Van kahvaltısında yerini almaktadır. Van’a özgü ürünlere ek olarak yumurta ve yumurta ile hazırlanmış yiyecekler (kavurmalı yumurta, menemen gibi), diğer reçel (yörede yetiştirilen ceviz, ayva, şeftali, elmadan yapılan reçeller gibi), peynir (Çirek peyniri, beyaz peynir, kaşar peyniri, örme peynir gibi), zeytin (siyah, yeşil zeytin gibi), ekmek (pide, lavaş, tandır ekmeği gibi) çeşitleri, tahin, pekmez, domates, salatalık, yeşillik çeşitleri ile çay da Van kahvaltısında yer almaktadır.  Ancak Van kahvaltısı börek çeşitlerini, işlenmiş et ürünlerini (salam, sosis, jambon gibi) ve patates kızartmasını içermemektedir. Van kahvaltısı denildiğinde yerellik ve doğallık ön plana çıkmaktadır. Van kahvaltısında yer alan ve hazırlık aşaması gerektiren yiyeceklerin hazırlanmasında bakır kapların kullanılması da Van kahvaltısının özgünlüğünü ortaya koymaktadır. 

Van kahvaltısı Van mutfak kültürü içinde önemli bir yer kaplamaktadır ve Van mutfak kültürünün ulusal ve uluslararası platformda tanıtımı için büyük önem arz etmektedir. Hem coğrafi işaret ile tescillenmiş olması hem de Guinness Rekorlar Kitabı'nda yer almış olması bu önemini desteklemektedir. Van kahvaltısı kapsamında birden fazla mahreç işareti ve menşe adı ile tescillenmiş doğal ve yöresel ürün bulunmasına rağmen Van kahvaltısı bütünsel anlamda da 2020 yılında mahreç işareti ile tescillenerek coğrafi işaret almıştır. Mahreç işaretli ürünleri, Van Kavut, murtuğa; menşe adı ile tescillenmiş ürünleri Van otlu peyniri, Van gül reçeli, Bahçesaray cevizi, Çatak Cevizi şeklindedir. Diğer taraftan Van’da 1 Haziran 2014 yılında 51.793 kişinin katılımıyla dünyanın en büyük ve kalabalık kahvaltı organizasyonu gerçekleştirilmiş ve bu organizasyon Guinness Rekorlar Kitabı’na girmiştir. Bu girişimler Van kahvaltısının dünya çapında bilinirliğine artmasına katkı sağlamıştır.