Tandırda Van Balığı, Van Gölü’nün endemik türü İnci Kefali /Van Balığı'nın tandır ateşinde pişirilmesiyle ortaya çıkan, bölgenin özgün lezzetlerinden biridir. Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü, tuzlu-sodalı yapısı nedeniyle çok az canlıya ev sahipliği yaparken, İnci Kefali/Van Balığı bu sulara uyum sağlayabilmiş tek balık türüdür. Van Balığı bu yönüyle Van ilinin hem biyolojik hem de kültürel bir zenginliğidir. Yüzyıllar boyunca bölge halkının sofrasında yer bulan Van Balığı, göç dönemlerinde düzenlenen festivallerle turistik bir önem kazanmıştır. Aynı zamanda Van’ın simgelerinden biri haline gelmiştir.

Tandırda Van Balığı'nın en özgün özelliği Anadolu mutfak kültüründe önemli bir pişirme tekniği olan tandırda pişirilmesidir. Hazırlık sürecinde balık temizlenir, sadece tuz ile terbiye edilir ve suyunun süzülmesi için süzgece yerleştirilir. Un, su ve tuz ile bir kaplama harcı hazırlanır. Balıklar bu harç ile kaplanır. Ardından tandırın iç duvarına yapıştırılır. Tandırın yoğun ateşi balığın dış kısmının gevrek, etinin ise yumuşak ve sulu olmasını sağlar. Van da sevilerek tüketilen Tandırda Van Balığı yalnızca lezzetli bir yemek değildir. Aynı zamanda insanların tandır başında hikâyeler anlatıp, maniler söylediği kültürel paylaşımın yoğun olduğu kültürel deneyimin kendisidir. Öte yandan kış ve yaz mevsimlerinde bu yemeğe eşlik eden yemeklerin değişmesi de bu kültürel deneyimi zenginleştirmektedir. Kışın kurutulmuş ya da tuzlanmış ve tandırda pişirilmiş olan balığın yanında muhakkak bulgur pilavı ve turşu servis edilmektedir. Yazın ise taze otlar ve ayran aşı ile birlikte yenilme+dir. Bu yönüyle yaşayan kültürel miras unsurlarından olma potansiyeli oldukça yüksektir.

İlin kültürel kimliğinin bir parçası haline gelen bu yemek için çeşitli girişimlerde bulunulmaktadır. Coğrafi işaret sistemi kapsamında mahreç işareti ile tescillenmesi bu girişimlerden biridir. Coğrafi işaret ile tescillenmesi, Tandırda Van Balığı'nın hem yöresel mutfak kültüründeki yerinin korunmasını hem de markalaşmasını sağlayarak Van ilinin gastronomi turizmi açısından değerini artırmaktadır.

Genellikle kahvaltısı ile bilinen ve ünlenen Van ilinde Tandırda Van Balığı şehrin mutfak kültürüne farklı bir bakış açısı sunmaktadır. Özellikle esnaf lokantaları ve yöresel restoranlarda menülerde yer alması, hem yerli hem de yabancı turistler için önemli bir tat deneyimi sağlamaktadır. Bu yönüyle ili ziyaret eden turistlerin Tandırda Van Balığı gibi yöresel yemekleri tat<maları, çoğu zaman seyahatlerinin en akılda kalıcı anlarından biri haline gelmektedir.iş.. Balığın göç dönemiyle bütünleşen festivaller, halk arasında yalnızca gastronomik değil ekolojik bir farkındalık da yaratmaktadır.

Sonuç olarak, Tandırda Van Balığı tandır geleneğiyle birleşen endemik bir balığın birleşiminden doğan kıymetli bir yemektir. Hem yerel halkın günlük yaşamının bir parçası hem de Van’ı ziyaret edenler için gastronomik bir deneyimdir. Van mutfağının ruhunu yansıttığı düşünülen yemek lezzetli bir sembol olarak değerini korumakta ve her geçen gün gastronomi dünyasında daha fazla ilgi görmektedir.