Kahvaltı
Gastronomi
-
2019
Güne iyi başlama, vücudun gün içinde ihtiyaç duyacağı enerjinin bir kısmını karşılama, yeterli ve dengeli beslenmenin ilk şartı iyi bir kahvaltı yapmaktan geçmektedir. Kahvaltı, günün en önemli öğünü olmasına karşın en çok ihmal edilen, gün içinde bireyin ihtiyaç duyacağı enerjinin bir bölümünü sağlayabilen, ürün çeşitliliği fazla olan, “kahve-altı” kelimesinden türeyip hece düşmesiyle “kahvaltı”ya dönüşen ve ilk yemek öğününü ifade eden bir kavramdır. Aslında kahvaltı Batı’da XVII. yüzyıla kadar sağlıklı yetişkinler için değil, yaşlılar, çocuklar ve zayıf olanlarla sınırlandırılır. Kahvaltı, XVII. ve XVIII. yüzyılda çay veya kahveden oluşan et veya peynir içermeyen rulolarla çeşitlenirken, XIX. yüzyılda bazı ülkelerde pişmiş yumurta ve pişmiş et içerecek şekilde genişledi. Böylece bazı Batı ülkelerinde sıcak kahvaltı şeklinde rutin olarak tüketilmeye başlandı. XX. yüzyılda ise, yavaş yavaş kaybolmaya başlayan sıcak kahvaltı günümüzde en çok atlanan öğün olarak karşımıza çıkmaktadır.
Özellikle günlük iş yükü ve koşuşturmanın yoğun olduğu günümüzde sabah kahvaltılarında, çok ağır olmayan, enerji verici, besleyici, pratik ve hazırlığı zaman almayan besinler bireyler tarafından tercih edilmektedir. Akşam yemeği ile sabah kahvaltısı arasında uzun bir süre (10-12 saat gibi) bulunmaktadır. Bu geçen sürede vücut, depoladığı enerjiyi ve akşam yemeğinde aldığı besinleri kullanmaktadır. Dolayısıyla kullanılan bu besinlerin yerini iyi hazırlanmış, besleyici özelliği yüksek, günlük enerjinin en az yüzde 15-25’ini karşılayabilen (kadınlar için 300/500 kalori, erkekler için 375/625 kalori) kahvaltı ürünleri vücuda alınarak gün içinde ihtiyaç duyulacak enerji miktarının karşılanması gerekmektedir. Özellikle süt, tahıl ve meyve ürünlerinin çeşitleri ile lif, potasyum, kalsiyum ve D vitamini açısından zengin besinlere kahvaltılarda yer verilmesi istenilen enerjinin vücuda alınmasına ve günün iyi başlamasına yardımcı olmaktadır. Yapılan bazı araştırmalar, güne başlarken düzenli yemek yemeyenlerde çeşitli sağlık problemleri riskinin arttığını göstermektedir.
Kahvaltı ürün çeşitliliği ve menüleri ülkeden ülkeye hatta Türkiye’de de bölgeden bölgeye kültürel farklılıklar göstermektedir. Bölgelerin coğrafi özellikleri, beslenme alışkanlıkları, yaşam tarzı, besin çeşitliliğine bağlı olarak kahvaltı kültürünün oluşumunda etkilidir. Örneğin; Türkiye’de kahvaltıda, ekmek, çay, yumurta, peynir, zeytin, reçel, bal, tereyağı tercih edilirken, Fransızlar kahvaltılarında; kahve, kruvasan, krep ve marmelat tercih etmektedir. Kuzey Amerika ülkeleri yulaf ezmesi, mısır gevreği, kahve, süt ve pankek tüketirlerken, günün ilk öğününe oldukça önem veren İngilizler sütlü çay, yulaf çorbası ve sosis çeşitleri ile kahvaltılarını ürün açısından zenginleştirmektedir. Ege Bölgesi’nde çeşit çeşit reçeller ile birbirinden farklı onlarca yeşillik kahvaltılarda tüketilirken, Karadeniz Bölgesi’nde mısır ekmeği ve mıhlama en önemli kahvaltılık ürünü olarak tercih edilmektedir. Dolayısıyla vücudun düzenli çalışabilmesi ve iyi bir gün geçirebilmek için kahvaltı öğününü atlamamak ve besleyici ürünler ile kahvaltı yapmak oldukça önemlidir.
Referanslar
Çiftçi, G. ve Küçükaltan D. (2015). Yiyecek İçecek Servisi. İçinde; Mönü Tanımı, Önemi ve Çeşitleri (ss.113-126). Anakara: Beta Basın Yayım Dağıtım; Denizer, D. (2012). Yiyecek İçecek Hizmetleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını, No: 1410; Karataş, K. (2019). https://gastromanya.com/dunyanin-farkli-yerlerinde-kahvalti-kulturu/, (Erişim tarihi: 26. 05. 2019); MEGEP, Kahvaltı Sofrası. (2012), http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Kahvalt%C4%B1%20Sofras%CB1.pdf, (Erişim tarihi: 24. 05. 2019); Meiselman, H. L. (2008). Dimensions of The Meal, Journal of Foodservice, 19 (1): 13-21; Spencer, B. (2017). DON’T skip breakfast! Official advice warns that missing out on a morning meal raises the risk of obesity, heart disease and diabetes, DailyMail Online (2017), http://www.dailymail.co.uk/health/article-4172850/DON-T-skipbreakfast, (Erişim tarihi: 08. 06. 2019); Spence, C. (2017). Breakfast: The most important meal of the day?, International Journal of Gastronomy And Food Science, 8: 1-6.