Beyran

GASTRONOMİ Yemek Coğrafi İşaretli Ürün Çorba

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan ve birçok kültüre ev sahipliği yapmış olan Gaziantep iline özgü Beyran, yoğun kıvamlı ve yüksek enerji değerine sahip geleneksel bir çorba/yemek türüdür. Hazırlanmasında kullanılan ilik içeren kemikli kuzu eti, Beyran’ı insan sağlığı ve beslenmesi açısından önemli kılmaktadır. Kemik suyu, sarımsak, pul biber ve karabiber gibi malzemelerin uyumlu lezzetini barındıran Beyran, Gaziantep’te özellikle sabah kahvaltılarında olmak üzere günün her öğününde tüketilmektedir.

Beyran’ın hazırlıklarına bir gün öncesinden başlanmakta, ilikli kemik ve kuzu etleri suyun içinde bekletilmektedir. Etin kanlı ve bulanık suyunun berraklaşması için bekletildiği su birkaç kez değiştirilir. Ardından, kemikli etler büyük bir bakır kazana alınarak üzerini geçecek kadar su eklenmekte ve pişirme işlemine geçilmektedir. Kaynayan kemikli et suyunun yüzeyinde biriken ve “kef” olarak adlandırılan köpüklü tortu, bir kevgir yardımıyla alınarak atılmaktadır. Kaynamaya devam eden kemikli etin içerisine lezzet vermesi amacıyla tuz, zırhla inceltilmiş iç yağı, kabukları soyulmuş bir-iki adet soğan ve kesilmeden bütün halde bırakılan bir adet limon ilave edilmektedir. En az 10–12 saat süren pişirme işlemi tamamlandığında limon tencereden çıkarılarak atılmakta, et suyu süzülmekte ve kemikli etler ayrı bir kaba alınmaktadır. Etler, soğumadan sıcak haldeyken kemik, sinir ve yağlarından ayrılmakta; ardından didiklenerek lifler hâline getirilmektedir. Pirinç ise ayrı bir tencerede, yağ ve tuz eklenmeden, hafif diri kalacak şekilde yaklaşık 15 dakika haşlanarak süzülmektedir. Bir havanda ezilen sarımsaklar başka bir kaba alınmakta ve üzerine sıcak et suyu eklenerek sarımsaklı karışım hazırlanmaktadır. Servis aşamasında, tercihe bağlı olarak tabanı yağlı ya da yağsız bırakılan bakır sahan veya tavalar kullanılarak Beyran sunuma hazır hâle getirilmektedir. Tabanı yağlı hazırlanmak istendiğinde, bakır sahana et suyunun yüzeyinde biriken erimiş yağdan bir yemek kaşığı eklenerek sahanlar bir kerpeten yardımıyla Beyran ocağına yerleştirilmektedir. Kızdırılan yağın içerisine önce haşlanmış pirinç eklenmekte ve hafifçe kavrulmaktadır. Ardından pirincin üzerini örtecek şekilde, lifler hâline getirilmiş et yerleştirilmekte, üzerine sırasıyla pul kırmızıbiber, dövülmüş sarımsak, karabiber ve et suyu ilave edilmektedir. Et suyu ilave edilmeye başlandığında, harlı ateşin etkisiyle sahandaki yağ alevlenmeye başlamaktadır. Tüm malzemeler iyice özleşene kadar pişirme işlemi sürdürülmektedir. Tabanı yağsız Beyran, sahana yağ eklenmeden servise hazırlanmakta olup diğer aşamalar, tabanı yağlı servisle aynı şekilde uygulanmaktadır.

Pişirme işlemi tamamlandığında, bakır sahan kerpetenle tutularak ocaktan alınmakta ve kaynar halde servis edilmektedir. Bazı uygulamalarda farklı olarak, sahana önce pul kırmızıbiber konulmakta; ardından üzerine erimiş yağ eklenerek biber hafifçe kavrulmaktadır. Ayrıca, pirinç ve et eklendikten sonra sahanın kenarlarından pul kırmızıbiber serpilmekte ve üzerine yine erimiş yağ dökülerek bu aşamada da biberin hafifçe kavrulması sağlanmaktadır. 

Beyran, isteğe göre sarımsaksız, acılı veya acısız olarak veya pirinç miktarı azaltılarak hazırlanabilmektedir. Geleneksel olarak odun ateşinde pişirilen Beyran, günümüzde ise modern ocaklarda hazırlanmakta ve servis edilmektedir. Yanında çiğ köfte, turşu, turp, yeşil biber, limon, salata ve tercihe göre beyin kavurması ile birlikte sunulmaktadır.

Referanslar

Erdem, N. ve Gökmen, S. (2022). Geleneksel Beyran Üretimi Üzerine Bir Araştırma. 1st International Conference on Innovative Academic Studies, 10-13 Eylül 2022: Konya,.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Çorba, Yemek, Et

Konuyla ilgili diğer maddeler için bkz.: