Gaziantep

Yerleşim Merkezi Kentsel Destinasyon Kültürel Miras Destinasyonu

Şehrin eski adı Ayıntap olup, halk tarafından Antep veya Entep olarak söylendi. Kurtuluş Savaşı sırasında halkın kahramanlıkları sebebiyle şehre gazilik unvanı verildi; böylece Antep adı, Gaziantep oldu. Gaziantep, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin birleştiği noktada Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde konumlanıyor. Gaziantep’in en yüksek noktası olan 1.496 metre yüksekliğindeki Sof Dağı, Güneydoğu Toros dağlarının bir uzantısıdır. Gaziantep ili 6.216 kilometrekarelik yüzölçümüne sahiptir. Doğusunda Şanlıurfa, kuzeydoğusunda Adıyaman, kuzeybatısında Kahramanmaraş, batısında Osmaniye, güneybatısında ise Hatay ile komşudur. Şahinbey, Şehitkamil, Nizip, İslahiye, Araban, Oğuzeli, Yavuzeli, Karkamış ve Nurdağı olmak üzere dokuz ilçesi vardır. Şehrin en önemli geçim kaynakları el sanatları, sanayi, ticaret, hayvancılık ve tarımdır. İklim olarak karasal iklim hakimdir; yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlıdır.

Gaziantep’in tarih devirleri kalkolitik, paleolitik, neolitik dönemler, Tunç Çağı, Hitit, Med, Asur, Pers, Büyük İskender, Selefkos, Roma ve Bizans, Arap ve Türk devri şeklindedir. Kommagene Krallığı’nın büyük kentlerinden biri olan Zeugma antik kentinde kazılara başlandı, 2000 yılında ortaya çıkarılan eserler önce Gaziantep Müzesi’nde ardından 2010 yılında dünyanın ikinci büyük mozaik müzesi olan Zeugma Müzesi’nde sergilenmeye başlandı.

Gaziantep 2015 yılının Aralık ayından bu yana Türkiye’yi gastronomi alanında UNESCO Yaratıcı Şehirler alanında temsil eden ilk şehir oldu. Altı bin yıllık geçmişiyle Gaziantep mutfağı uluslararası açıdan değer gören ve koruma altına alınan kültürel bir mirastır. Gaziantep, İpek ve Baharat Yolu gibi önemli kervan yolları üzerinde bulunuyor ve birçok medeniyetin izini ve kültürünü taşıması zaman içinde yöreyi gastronomik açıdan zenginleştirdi. Gaziantep’e özgü dört yüz civarında yemek türü bulunuyor. Şehir, Gaziantep ve ilçelerine kayıtlı toplam 28 coğrafi işaret ile tescillenmiş gıda ürününe sahiptir. Bu ürünlerin en bilinenleri; baklava, Antep fıstığı, beyran, katmer, Antep yuvalaması, lahmacun, kuruluklar (patlıcan, kabak, biber vb.) ve tırnaklı pidedir. İlki 2018 yılında düzenlenen ve zaman içinde geleneksel bir kimlik kazanan Gaziantep Gastronomi Festivali’ne 90’ı UNESCO şefi, 40’ı yabancı olmak üzere toplam 230 şef katıldı ve yaklaşık 250 bin kişi ziyaret etti. Sahip olduğu bu gastronomik zenginlikler ve etkinlikler, şehri yerli turistlerin çok rağbet ettiği GAP turlarının ilk durağı yaptı.

Bölgenin zenginliğini ve popülerliğini arttıran bir diğer önemli faktör ise doğudan gelen ticaret yollarının burada karşılaşmasıdır. Gaziantep önemli bir üretim ve ihracat merkezi konumundadır. Gaziantep’in sanayi alanında marka şehir olması da güçlü yönler hanesinde önemli bir unsurdur. Gaziantep, üretim alanında dünyanın en büyük halı üretim merkezlerinden biridir. Şehrin toplam ihracatının üçte biri halı sanayisidir. Bunun dışında kimya, iplik, makina gibi önemli sektörlere katkı sağlayıp bu sektörlerde de başarılar elde etmektedir. Bu noktadan hareketle gıda, ayakkabı, mücevherat ve inşaat sektörlerine yönelik fuarlar yurtdışı ve yurtiçi çok fazla talep ve beğeni almakta ve sanayinin büyümesine paralel olarak çok sayıda iş adamı ili ziyaret etmektedir. Sanayi alanında organize edilen fuarlar, seminerler ve kongrelerin sonucu olarak kongre turizmi gibi alternatif turizm türleri de ortaya çıkmakta ve bu durum ise ilin çekiciliğini arttırmakta ve tanıtımına katkı sağlamaktadır.

Turizm arzı ve talebi verilerine göre 2018 yılında Gaziantep’i işletme belgeli tesislerde konaklayan 676 bin turist ziyaret etti. Ziyaretçilerin 114 bini yabancı olmak üzere, büyük bir bölümünü yerli turistler oluşturdu. Gaziantep, işletme belgeli sayısı 48 otelde 3.741 oda ve 7.462 yatak sayısına sahiptir; yatırım belgeli otel sayısı ise 12 olup bu oteller 1.161 oda ve 2.362 yatak kapasitesine sahiptir. Ayrıca işletme belgesine sahip lokanta sayısı 23, seyahat acentası sayısı ise 127’dir ve bunların tamamı A grubudur.

Şehir, uluslararası havalimanı, demiryolu ve otobana bağlı karayolları ile geniş bir ulaşım ağına sahiptir. 1976 yılında hizmete giren Gaziantep Havalimanı şehir merkezine 19,6 kilometre uzaklıkta olup, Türkiye’nin ve özellikle bölgenin Ortadoğu’ya açılan hava trafiğinin merkezi durumuna gelmiştir. Gaziantep Oğuzeli Havalimanı dört milyon yolcu kapasiteli olup hem iç hatlara hem de dış hatlara uçuş gerçekleştirilmektedir. Şehiriçi ulaşım; otobüs, dolmuş, taksi ve hafif raylı sistem ile sağlanmaktadır.

Gaziantep’te devam eden yaşam, geleneksel ve kültürel özelliklerini büyük ölçüde korumaktadır. Şehirdeki çağdaş kıyafetler kırsal kesimde zaman zaman yerel tarzda giysilere dönüşmektedir. Bölgedeki köylere göre kıyafetler ve aksesuarlar değişiklik göstermektedir. Şehirde dokuma ve iplik üretimi çok yaygındır. El dokuma ürünleri babadan oğula geçtiği için günümüzde de sürdürülmektedir. Gaziantep’in sahip olduğu tarihi ve kültürel öğelerin, yöresel mutfağın, bakırcılık, sedefçilik, el işlemeleri gibi el sanatlarının şehre özgü olduğu ve taklit edilemeyeceği, taklit edilse dahi orijinali kadar etkileyici olamayacağı görüşü hakimdir. Gaziantep’te bakır işlemeciliği, kutnuculuk, sedef kakmacılığı, aba dokumacılığı, küpçülük, gümüş işlemeciliği, Antep işi, kilimcilik ve yemenicilik geçmişten günümüze kadar gelen el sanatlarındandır.

Şehrin dikkat çeken öğelerinden bir diğeri tarihi Antep evleridir. Evlerin mimarisi, günlük hayat içindeki yeri Antep’in gelişim süreci ve kentin tarihi hakkında ipucu vermektedir. Gaziantep’te yer alan diğer bir turizm çekiciliği ise Rumkale’dir. Rumkale, Gaziantep’in 62 kilometre kuzeydoğusunda Merzimen Çayı’nın Fırat Nehrine döküldüğü kayalıklarda yer alıyor. Rumkale’de 2017 yılından bu yana düzenli olarak festivaller yapılıyor. Son olarak 12. 10. 2019 tarihinde Üçüncü Uluslararası Su Sporları ve Açık Yüzme Su Yarışı Etkinlikleri yapıldı. Gaziantep’te 1.127 adet kültür ve tabiat alanı bulunmaktadır. İlde gastronomi ve kültür ağırlıklı turizm etkinlikleri olmasına rağmen farklı olarak inanç turizmi, av turizmi, ornitoloji, olta balıkçılığı, gençlik turizmi ve spor turizmi gibi turizm etkinlikleri de yapılmaktadır. Ayrıca şehre yapılan sağlık yatırımları sonucu tedavi ve estetik amaçlı Gaziantep’e gelen çok sayıda ziyaretçi vardır.

Yararlanılan Kaynaklar

Kayıkçı, G. D. (2015). Gaziantep’in Tarihî ve Kültürel Yapısı İçinde Giysi Özellikleri. İçinde 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ss. 771-792). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu; Birdir, K. ve Karakan, H. İ. (2015). Gaziantep İlinin Turizm Açısından SWOT Analizi ve Turizmin Geliştirmesine Yönelik Öneriler, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 13(1): 77-92; Eren, M. V., Tutar, E., Tutar, F. ve Çisil, E. (2012). Yerel Ekonomik Kalkınmada Girişimciliğin Rolü: Gaziantep Örneği. İçinde; S. Sarı, A. H. Gencer, B. Aşık ve A. Turdalieva (Editörler), International Conference on Eurasian Economies 2012 (ss. 369-3773), Almatı: Turan Üniversitesi Yayınları; Gaziantep İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2020). Turizm İstatistikleri, https://gaziantep.ktb.gov.tr/TR-95179/turizm-istatistikleri.html, (Erişim tarihi: 02.01.2020); Gaziantep Kaymakamlığı (2020). Gaziantep, http://gaziantep.gov.tr/sehrimiz, (Erişim tarihi: 02.01.2020); Sönmez, M. E. (2018). Gaziantep Şehrinin Geçmişten Günümüze Alansal Gelişimi, Gaziantep Üniversitesi Ayıntâb Araştırmaları Dergisi, 1(1): 115-136.