Tokat Bez Sucuk

GASTRONOMİ Türk Mutfağı Sucuk

Türk Mutfağı'nda birbirinden farklı çok sayıda sucuk çeşidi bulunmaktadır. Bunlardan altı tanesine Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından "coğrafi işaret" tescili verilmiştir. Tokat Bez Sucuk da Türk Mutfağı'ndaki coğrafi işaretli sucuklardan biri olarak öne çıkmaktadır. Üretim ve saklama koşulları açısından diğer sucuklardan farklı bir niteliğe sahip olan Tokat Bez Sucuk, yörede 100-150 yıllık bir geleneğe sahiptir. Tokat Bez Sucuğun ticari ürün olarak ilk üretimi ve satışı ise 1920'li yıllarda başlamıştır.

Tokat Bez Sucuk yapımında hammadde olarak tamamen yörede yetiştirilen dana eti kullanılır. Geleneksel metotlar kullanılarak üretimi yapılan bez sucuk, fermente bir türdür. Diğer sucuklardan farklı olarak hayvan bağırsağı yerine “mermerşahi” adı verilen pamuklu bir kumaştan yapılan bez kılıflara doldurulmaktadır. Bez kılıflar 7x25 cm ölçülerinde renksiz kumaştan dikilmektedir. Tokat Bez Sucuğun muhafazasında kullanılan yüzde 100 pamuklu kumaş kılıflar, tekrar kullanılabilmektedir. Aynı zamanda bu kılıflar doğaya zarar vermeyen çevreci bir özellik taşımakta ve sürdürülebilir gastronominin ilkelerine uygun bir nitelik arz etmektedir. Bez kılıflar, Tokat ilinde faaliyet gösteren işletmelerden kolaylıkla temin edilebilmektedir. 

Geleneksel metoda bağlı kalınarak üretilen bir Tokat Bez Sucukta kullanılan malzemeler ise şunlardır: dana eti ve hayvansal yağ, tuz, sarımsak, karabiber, acı kırmızı biber, tatlı kırmızı biber, kimyon, yenibahar ve şeker. Tokat Bez Sucuk içeriğinde dana eti oranı yüzde 75 hayvansal yağ oranı ise yüzde 20-25 arasında tercih edilmektedir. Tokat Bez Sucuk üretim süreci dana eti ve hayvansal yağın kıyma haline dönüştürülmesi ile başlamaktadır. Elde edilen kıyma içerisine tuz, sarımsak, şeker ve diğer baharatların ilave edilmesi ile sucuk hamuru hazırlanmaktadır. Daha sonra hazırlanan bu hamur bez kılıflara doldurulmaktadır. Dolumu yapılan bez kılıfların ağız kısmı kalın iple kapatılarak fermantasyon için askılara asılmaktadır. Fermantasyon için ortam sıcaklığının 24-26 °C ve nispi nemin yüzde 85 oranında olması gerekmektedir. 10-12 gün arası askıda bekletilen bez sucuklar merdaneleme yöntemiyle yassı hale getirilmektedir. Bu aşamadaki amaç, merdaneleyerek sucuğun içerisinde kalan sıvının bez kılıf tarafından emilerek kurumasını hızlandırmaktır. Olgunlaştırma aşamasında ise ortam sıcaklığının 12 °C ve nispi nemin yüzde 65 düzeyinde olması önem arz etmektedir. 

Ticari işletmeler bez sucuğun dış kısmına vakumlama yaparak raf ömrünün uzatılmasını sağlamakta, evlerde yapılan bireysel üretimde ise bez kılıflardan çıkarılan sucuklar tüketilinceye kadar serin bir yerde muhafaza edilmektedir. Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 2022 yılında "coğrafi işaret" ile tescillenen Tokat Bez Sucuk, yöresel mutfak kültüründe çok önemli bir yere sahiptir. Tokat Bez Sucuk, tek başına tüketilmesinin yanında Tokat Mutfağı'na ait madımak, Tokat yağlısı, tirit helle çorbası, Tokat pidesi ve ot kavurma gibi birçok yemeğin de içeriğinde kullanılmaktadır. Bu özellikleriyle bez sucuk, Tokat ilinin önemli bir gastronomik değeridir. Tokat'ı ziyaret eden turistlerin, Tokat Bez Sucuğu hem yerinde deneyimledikleri ve hem de hediyelik ürün olarak satın aldıkları görülmektedir. Bu açıdan Tokat Bez Sucuk, yöredeki işletmelere kazanç ve Tokat'ın gastronomi turizmine katkı sağlayan önemli bir ürün olarak dikkat çekmektedir.

Referanslar

Altun, S. K., Aydemir, M. E. ve Harem, I. S. (2024). Determination of the effect of Turmeric (Curcuma longa L.) on selected quality parameters of Bez Sucuk, a traditional fermented sausage, Journal of Food Safety and Food Quality-Archiv für Lebensmittelhygiene, 75(4): 112-119; Arslan, E., Kendir, H., & Aktuna, C. (2023). Tokat Mutfağındaki yöresel lezzetlerin sürdürülebilir gastronomi turizmi kapsamında değerlendirilmesi, (İçinde; Green Inspiration, Editörler; Yazıcıoğlu, İ., Küçükergin, F.N. ve Şimşek, E. Ankara: Detay Yayıncılık, Ankara; Arslan, E., Kendir, H., Akmeşe, H., Bozkurt, H. Ö., Akyollu, K. ve Hiçyakmazer, C. T. (2023). Investigation of Tokat Bez Sucuk, a geographically indicated local food, within the scope of sustainable gastronomy, Sustainability, 15(17): 12889; Çiçek, Ü., & Tokatli, K. (2018). Biogenic Amine Formation in “Bez Sucuk,” a Type of Turkish Traditional Fermented Sausage Produced with Different Meat: Fat Ratios, Korean journal for food science of animal resources, 38(1): 152; Kaval, N., Öncül, N. ve Yıldırım, Z. (2020). Tokat bez sucuğunun mikrobiyolojik kalitesinin incelenmesi. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 8(12): 2683-2694.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Aşıkbaba Et ve Et Ürünleri, (2025), Tokat Bez Sucuk: Doğal Fermente Sucuğun Serüveni ve Lezzeti, https://www.asikbaba.com/blog/icerik/tokat-bez-sucuk-dogal-fermente-sucugun-seruveni-ve-lezzeti?srsltid=AfmBOopTOYl1jwhvndvfU1R0Ifneej_6mVkcLeExgM3tD2jfnnwLBufW, (Erişim Tarihi: 03.04.2025).