Günümüz Türkiye Türkçesinde sucuk sözü iki anlamda kullanılmaktadır. Bunlardan birincisi “baharatla karıştırılmış kıyma etin şişirilip kurutulmuş bağırsağa doldurulmasıyla yapılan et sucuğu, ikincisi ise bir ipliğe dizilmiş ceviz, badem içi gibi kuru yemişlerin nişasta ile koyulaştırılmış kaynar üzüm şırasına batırılarak elde edilen tatlı sucuğudur.

Bir et kurutma tekniği olan sucuk, baharatla kıymanın karışması ve bağırsağa doldurulmasıyla elde edilir. Avrupa kültüründe sucuğun yerini salam ve sosis almaktadır. Fransa ve İtalya’da sosisin iki bin yıllık bir reçete ile değişmeden yapılmaktadır. Sosis kelimesi Fransızca saucisse sözcüğünden gelmiş olup,  Salam ise İtalyanca salame sözcüğünden alınmıştır. Sucuk ise tamamen Türk işi olup, Kâşgarlı Mahmud’un 1073 tarihinde kaleme aldığı Dîvânü Lugâti't-Türk adlı eserinde baharat, pirinç ve etle doldurularak pişirilen bumbar anlamında kullanılan suğut sözcüğünden gelmektedir. 

Sucuk hakkında ayrıntılı diğer bilgiyi ünlü seyyah Marco Polo: "Orta Asya’dan çıkıp at üzerinde çok uzun yolculuklar yapan Türkler ve Moğollar, çıktıkları bu yolculuklarda yanlarına yiyecek erzak olarak kurutulmuş et, içecek olarak ise at sütünden yapılmış kımız alırlardı. Hatta bunun yanında sütü bile kurutarak katı ve sert bir yiyeceğe dönüştürüyorlar ve onu da uzun yolculuklarında kullanıyorlardı" diye belirtmiştir.

Sucuğun bu tarihi gelişimi ve Türk kültüründeki yeri bakımından önem taşımaktadır. Sucuk Türkiye’nin sayılı illerinde kaliteli etler ve çeşit, çeşit baharatların harmanlanıp homojen kıvamda, kuzu bağırsaklarına basılarak geleneksel yöntem ve tekniklerle yapılmaya devam etmektedir. Türkiye’de üretilen sucuklardan Afyon sucuğu, Kayseri sucuğu, Eskişehir dövme sucuğu, Aydın deve sucuğu ve Tokat bez sucuğu coğrafi işaret almış ürünler arasındadır. Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası'nın 31 Aralık 2003 tarihli coğrafi işaret başvurusu sonucunda, Afyon sucuğunun bileşimini şöyle vermiştir; ürün bileşiminde en az yüzde 15 oranından manda eti ve yaklaşık yüzde 85 oranında sığır eti kullanılmasıdır.

Afyonkarahisar, Orta Asya’dan gelen bilgi, birikim ve tecrübeler, tarihi göçler ile Anadolu’ya taşınmış, coğrafi ve sosyal yapısı sayesinde XIV. yüzyıldan itibaren önemli hayvancılık merkezi olmuştur. Afyonkarahisar’ın yüksek plato ve yaylarında haşhaş tohumunun içerdiği yüksek protein ve yağlar ile yetiştirilen hayvanlar, Afyon etinde ve sucuğunda şehre münhasır bir lezzete dönüşmüştür.

Afyon sucuğunun yapımı esası pastırma yapımında olduğu gibi çiğ etin tuz ve baharatla pişirilmesiyle başlar. Yapımı için tercih edilen ve en uygun dönem ekim ve kasım aylardır. Sucuk yapımı için, pastırma yapmaya elverişli olmayan küçük et parçaları kullanılır veya büyükbaş hayvan kesilerek sucuk elde edilir”. Sucuk üretiminde orta yaşlı kasaplık hayvanlar kullanılmalıdır. Yaşlı veya genç hayvanların etleri verim ve lezzet açısından sucuk üretimi için uygun görülmemektedir. Afyon sucuğunun hazırlanışı ise şöyledir; Kuşbaşı büyüklüğüne getirilen etler, karabiber, kırmızıbiber, zencefil, yenibahar baharatları ve sarımsakla karıştırıldıktan sonra ince delikli kıyma makinesinden birkaç kez geçirilir. Sucuk yağlı kıyma ile yapılmalıdır, aksi halde sert olur. Hazırlama sırasında et sıcaklığı (– 2) derece civarında olursa daha kaliteli sucuk elde edilir. Tuz, aşamalı olarak ete katılarak, etin soğuk ortamda bir gece boyunca dinlenmesi sağlanır. Hamur haline gelen karışım, önceden temizlenmiş ve kurutulmuş bağırsaklara doldurulur. Bu karışım, belirli yerlerinden boğum, boğum bağlanan bağırsaklarda dinlendirildikten sonra güneşte iki-üç gün süre ile kurutulur. 

Afyon sucuğu; bölgede yetiştirilen dana ve manda eti ile sucuğa özgü baharatların karışımıyla elde edilir. Afyon sucuğuna benzersiz tadını veren, manda etidir. Düşük kolesterollü ve enfes lezzete sahip olan manda eti olmadan gerçek Afyon sucuğu üretilemez.

Afyon sucuğunun en ayırt edici özelliği et lezzetinin daha yüksek, baharatının daha az ve yumuşak bir yapıda olmasıdır. Bu yüzyıllık sucuk lezzetini, sadece coğrafi işaretli Afyon sucuğunda bulunmaktadır.

Afyon Sucuğu, Türkiye’nin gastronomi zenginliklerinden biri olup, geleneksel yöntemlerle üretilen özel bir lezzettir. Özellikle Afyonkarahisar iline özgü olan bu sucuk, hem bölgenin doğal kaynaklarından beslenen hayvanların etlerinin kullanılması hem de yerel üretim teknikleriyle hazırlanması sayesinde farklılaşır. Afyon Sucuğu’nun temel bileşenlerinden biri manda etidir. Manda eti, sucuk üretimine zengin bir aroma katar ve bu da ürünün karakteristik lezzetinin oluşmasında önemli bir rol oynar. Sucuğun üretiminde manda etinin yanında sığır karkas eti de kullanılır ve bu bileşim, sucuğun kendine has tadını ortaya çıkarır.

Afyon Sucuğu’nun üretim süreci özen gerektiren bir aşamalar dizisinden oluşur. İlk olarak, kullanılacak etler titizlikle temizlenir; tendon, fasya, damarlar ve lenf bezleri gibi kısımlar ayrılır. Daha sonra etler iri parçalara bölünerek en az 24 saat boyunca dinlendirilir. Dinlenmiş etler kıyma makinelerinde çekilip, baharatlar ve iç yağları ile birlikte karıştırılarak homojen bir hamur elde edilir. Bu karışım, doğal ya da yapay bağırsaklara doldurulur ve belirli bir süre terleme sürecine bırakılır. Terleyen sucuklar, geleneksel yöntemlerle doğal ortamlarda veya modern teknolojilerle kontrollü koşullarda kurutulur. Kurutma işlemi, sucuğun lezzetinin oturması ve raf ömrünün uzaması açısından kritik bir aşamadır.

Afyon Sucuğu’nun en belirgin özelliklerinden biri, diğer sucuk çeşitlerinden farklı olarak daha az baharatlı olmasıdır. Özellikle, baharatların yoğun olmadığı bu sucuk türünde etin doğal lezzeti daha ön planda hissedilir. Baharatların az kullanılması, Afyon Sucuğu’na daha dengeli ve hafif bir tat kazandırır. Bu durum, hem eti ön plana çıkarır hem de sucuğun pişirilme sürecinde kolay kurumasını engeller. Ayrıca, manda etinin kendine özgü yapısı, sucuğun pişirilirken kurumadan sulu ve yumuşak kalmasını sağlar. Bu nedenle Afyon Sucuğu, pişirildiğinde ağızda dağılan bir dokuya ve lezzete sahip olur.

Afyon Sucuğu’nun sindirimi de diğer sucuk türlerine göre daha kolaydır. Manda etinin kullanılması, sucuğun pişirme sırasında kurumasını önleyerek daha sulu kalmasını sağlar. Ayrıca, rahatsız edici bir koku bırakmaması ve mideyi yormaması, sucuğun hafifliği ve sindirilebilirliği konusunda önemli bir avantaj sunar. Bu özellikleri sayesinde, Afyon Sucuğu hem kahvaltılarda hem de çeşitli yemeklerde sıkça tercih edilir.

Afyonkarahisar bölgesine özgü bu lezzet, yüzyıllardır süregelen geleneksel yöntemlerle üretilmekte ve bölge kültürünün bir parçası olarak yaşatılmaktadır. Sucuk yapımında kullanılan etler, bölgenin doğal kaynaklarından beslenen hayvanlardan elde edildiği için, Afyon Sucuğu’nun lezzeti bölgenin coğrafyasından da etkilenir. Afyon’un bereketli topraklarında yetişen ürünler, hayvanların beslenme düzenine doğrudan yansır ve bu da sucuğun tadında önemli bir fark yaratır.

Afyon Sucuğu, Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası’nın başvurusu sonucu 31 Aralık 2003 tarihinde coğrafi işaret tescil sürecine girmiş ve 2 Ağustos 2005 tarihinde Türkiye Patent ve Marka Kurumu tarafından mahreç işareti ile tescillenmiştir. Bu tescil, Afyon Sucuğu’nun geleneksel yöntemlerle üretilen bir ürün olarak coğrafi işaret koruması altına alınmasını sağlamıştır. Coğrafi işaret tescili, ürünün üretim yeri ile ilişkili olan özgün niteliklerinin korunmasına ve ürünün kalitesinin sürdürülebilir şekilde devam ettirilmesine olanak tanımaktadır. Afyon Sucuğu, özellikle bölgedeki mandalardan elde edilen etin kullanılması ve yerel üretim teknikleri sayesinde bu tescille birlikte daha da bilinir hale gelmiştir.

Sonuç olarak, Afyon Sucuğu, gerek üretim sürecindeki özen, gerek kullanılan malzemelerin kalitesi, gerekse bölgenin doğal zenginliklerinden beslenen hayvanların etlerinin katkısıyla Türkiye’nin en özel sucuk çeşitlerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Hem geleneksel tariflere sadık kalınarak üretilmesi hem de modern tekniklerle desteklenmesi, bu lezzetin kuşaklar boyunca korunmasını sağlamaktadır. Afyon Sucuğu, damakta bıraktığı doğal ve dengeli tat ile Türkiye mutfağının en kıymetli değerlerinden biri olmaya devam etmektedir.