Tokat

Yerleşim Merkezi Kentsel Destinasyon Kültürel Miras Destinasyonu

“Beyaz Zambaklar” şehri olarak bilinen Tokat; Erbaa, Niksar, Reşadiye ve Zile ilçeleri kendisine bağlı 60 plakalı il olarak 1923 yılında kuruldu. 2021 yılının verilerine göre nüfusu 596.532 kişidir. Tokat Orta Karadeniz Bölgesi’nde yer almaktadır. Komşuları ise kuzeyde Samsun, kuzeydoğuda Ordu, güneyde Sivas, güneybatıda Yozgat ve batıda Amasya illeridir. Ortalama rakım 623 metredir. Kazova, Turhal Ovası, Niksar Ovası (Kelkit Vadisi), Artova ve Zile Ovaları ile sebze ve meyve üretim yönünden oldukça zengindir. Tokat iline karayolu, havayolu ve demiryolu ile ulaşım sağlanmaktadır. Orta Karadeniz bölümünün iç kesimlerinde yer alan Tokat Karadeniz iklimi ile karasal iklim arasında geçiş özelliği taşıyan yarı kurak bir iklime sahiptir.

Tokat, bugüne kadar turistlerin planlı ve programlı bir şekilde ziyaret ettikleri bir destinasyon olmamıştır. Genellikle bireysel turistler tarafından ziyaret edilmektedir. 2016 yılından itibaren Tokat Valiliği, Tokat Belediyesi, İl Turizm Müdürlüğü, Gaziosmanpaşa Üniversitesi ile Sivil Toplum Kuruluşlarının çabaları ile seyahat acentaları tarafından programlı turist ziyaretleri almaya başlamıştır. Bu çalışmalar sonucu 2017 yılından itibaren yerli ve yabancı ziyaretçi sayılarında ciddi artışlar göstermiştir. 2018 yılının verilerine göre, yabancı ziyaretçi sayısı 5.102 ve yerli yabancı ziyaretçi sayısı 473.497’dir.

Tokat’ın tarih turizmi açısından Komana (Tokat merkez) ve Sulusaray (Sebastapolis) antik kentleri iki önemli örenyeridir. Arastalı Bedesten (Sulu Sokak, XV. yüzyıl), Tokat Müzesi (1926), 1746 yılında barok tarzında inşa edilen tarihi Latifoğlu Konağı (müze restoran), 1638 tarihinde inşa edilen Mevlevihane (müze), Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde yerleşim merkezi olan Comana Pontika (Gümenek), Zile Yalınyazı Köyü Maşat Höyük (Hitit yerleşim yeri MÖ 3000), Artova yeraltı yerleşimi (erken Hristiyanlık dönemi) önemli tarihi eserlerdir.

Tokat tarihi İpek Yolu’nun kuzey güzergahında yer alan şehirlerden biridir. Bu nedenle ticaret kervanlarına hizmet verecek çok sayıda han ve hamam faaliyet göstermiştir. Bu hamamlardan Mustafa Ağa Hamamı, Büyük Hamam (Niksar), Pervane Hamamı (Merkez), Çavuş hamamı, Ali Paşa Hamamı (Merkez), Sebastapolis kaplıcası (Sulusaray), Mevlâna Hamamı, Tekke Hamamı (Zile), Halil Paşa Hamamı (Pazar), Hacı Ahmet Hamamı (Erbaa) kültür turizmi kapsamında hizmet verebilecek durumdadır. Yine kültür turizmi kapsamında Sulu Han, Taşhan (Voyvoda Hanı), Deveciler Hanı, Mahperi Hatun Kervansarayı (Pazar ilçesinde restoran olarak varlığını sürdürmektedir) Yazmacılar Hanı hizmet vermektedir. Hıdırlık Köprüsü, Boğazkesen Kalesi ve Köprüsü, Niksar Yılanlı Köprü (köprüde yılan motifleri mevcuttur), Talazan (1300’lerdeki ismi Palazan) köprüsü tarihi kültürel eserlerdendir. Tokat tarihte önemli rol oynamış kalelere de sahiptir. Bunlar arasında Voyvoda’nın ve Bizans imparatoru A. Diogenos’un esir olarak yaşadığı Tokat Kalesi, Danişmentlilerin başkenti olan ve Yağıbasan medresesine ev sahipliği yapan Niksar Kalesi, Zile Kalesi (MÖ 47; Sezar’ın kale eteklerinde yaptığı savaş ve geldim, gördüm, yendim “Veni, Vidi, Vici” sözünü söylediği yer) hala ayakta olan kalelerdir. Türkiye topraklarında bulunan ve merkezi Bursa’da yer alan ilk tıp eğitimini veren Yağıbasan medreselerinin (1152) diğer şubesi ise Niksar’da yer almaktadır.

Tokat’ın el sanatları arasında yazmacılık (taş baskı), dokumacılık ve bakırcılık yer alıyor. Tokat mutfağı ise; Tokat kebabı, bat, madımak, keşkek, bakla dolması, pehlili pilav, dolma içi, nivik, bacaklı çorba, helle çorbası, toyga çorbası, gendüme çorbası, mercimekli hamur çorbası, nohut mayalı cevizli çörek, katmer, çökelekli gözleme, tokat simidi, yağlı (çörek), bez sucuk, çemen, Zile pekmezi, Zile kömesi (coğrafi işaretli ürün), kızılcık hoşafı, kuşburnu ve zambak reçeli gibi yöreye özgü ürün ve yemeklerden oluşmaktadır.

Tokat tarihini (özellikle Danişmentli, Selçuklu ve Osmanlı dönemleri) yansıtan kültürel ve ekonomik yaşamın izlerini taşıyan ve turizme kazandırılan mimari eserler 900 adımda 900 yıl yolculuğu sloganı ile yerli ve yabancı turistler tarafından ziyaret edilmektedir. Ballıca Milli Park alanında yer alan ve dünyanın en büyük mağaralarından olan Ballıca Mağarası, Türkiye’nin 28 jeolojik mirası arasında yer almaktadır. Tokat’ın sahip olduğu doğa harikalarından Reşadiye Zinav Gölü Turizm merkezi olarak ilan edilmiştir. Bunun yanı sıra Almus Orman Evleri Tabiat Parkı ve Almus Baraj gölü ile Kaz Gölü Yaban Hayatı Geliştirme Sahası önemli doğa turizmi kaynaklarındandır.

Tokat, av turizmine uygun Merkez Beşören Devlet Avlağı ve Niksar Devlet Avlağı olarak iki devlet av sahasına sahiptir. Merkez Topçam Devlet Avlağı ile Başçiftlik Devlet Avlağının da av alanı yapılması çalışmaları devam etmektedir. Mevcut ve yapılması planlanan av sahalarında hedef av türü yaban domuzu avcılığıdır. Tokat yayla turizmi için de elverişli yaylalara sahiptir. Çamiçi Yaylası, yaz aylarında insanların mesire ve tatil yaylasıdır. Çamiçi yaylasında yatırım belgeli otel, nitelikli apart otel işletmeleri ve lokantalar yaz kış hizmet sunmaktadır. Ayrıca trekking vb. doğa sporları olanakları bulunmaktadır. Topçam Yaylası, ormanlık bölgesi ve temiz havası, Batmantaş Yaylası günübirlik veya kamp yapma olanakları, Akbelen (Bizeri) Yaylası ise çimli yamaçlarda çim kayağı yapabilme olanağı ile turizm potansiyeline sahiptir. Selemen Yaylası’nda ise ilkbahardan itibaren ilk kar düşene kadar trampa (mübadele) tarzı geleneksel alışveriş tarzını yaşatmak üzere her cuma günü halk pazarı kurulmaktadır. Dumanlı Yaylası ise tabii barınakları ve özellikle Suluova (Amasya) bölgesindeki dinlenme alanları ile birlikte kamp yapmak isteyenlerin ilgisini çekmektedir.

Tokat ilinde Reşadiye termal kaplıcası ve Sulusaray termal kaplıcası olmak üzere iki tane önemli termal su kaynağı bulunmaktadır. Bu termal tesisler daha çok bölge civarındaki yerli turistlere hizmet vermektedir. Reşadiye termal suyu; Batı Alman Kaplıcalar Birliği sınıflamasına göre A ve C grubu (sodyumlu, kalsiyumlu, bikarbonatlı, klorlu, karbonik asit) şifalı sulardır. Burada biri belediye belgeli, diğeri ise turizm işletme belgeli iki termal otel faaliyet göstermektedir. Sulusaray’da bulunan Sulusaray Kaplıcası ise tarihi Sebastapolis antik kenti içerisinden çıkan 32-44⁰C mineral sulara sahiptir. Sulusaray kaplıcaları Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde de kaplıca tedavisi hizmeti vermiştir.

Tokat’ta ziyaretçilerin konaklama ihtiyacını karşılayacak düzeyde konaklama işletmeleri de bulunuyor. İlçeler dâhil turizm işletme belgeli ve 1.519 yatak kapasiteli 17 otel faaliyet göstermektedir. Belediye belgeli ve 2.633 yatak kapasiteli 49 konaklama işletmesi bulunmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Orman ve Su İşleri Bakanlığı (2013). Tokat İli Doğa Turizmi Master Planı 2013 – 2023. Tokat: Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü XI. Bölge Müdürlüğü Tokat Şube Müdürlüğü; Tokat İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2019). 2002-2018 Yılları Arası İstatistikleri, https://tokat.ktb.gov.tr/TR-249151/2018-ayrintili-istatistik.html, (Erişim tarihi: 06.12.2019); Nufusu.com, Tokat nüfusu (Erişim Tarihi: 17.02.2021). Hasdemir, H. K. (2016). Eskiçağda Tokat’taki Ticaret Yolları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(44), 465-469; TÜİK (2019). Yıllara Göre İl Nüfusları, http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist, (Erişim tarihi: 06.12.2019); Ünal, Ç. (2006). Tokat’ın İklim Özellikleri, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2: 171-197.