Lezzetli ve köpüklü bir şarap olarak bilinir. Fakat sadece Fransa'nın kuzeydoğu Champagne bölgesinden gelen köpüklü şaraplara şampanya denilebilir. Şampanya üretimi çok katı ve sabit kurallara tabidir. Tanımı yalnızca Champagne’da hasat edilen, preslenen Chardonnay, Pinot Noir, Pinot Meunier, Pinot Blanc, Arbane ve Petit Meslier adlı üzüm çeşitlerinden üretilen ve en az on beş ay mahzenlerde olgunlaşan köpüklü şarapları kapsar. Her şampanyanın kendine has bir tarzı ve tadı vardır. Bu, üretim süreci, kullanılan üzüm çeşitleri, hasat yılı, dozaj ve mayalanma sürecine bağlı olarak değişebilir. Şampanya (Fransızca: Champagne), 29 Haziran 1936'da Fransa'da INAO tarafından coğrafi işaret (menşe adı) olarak tescil edilmiştir.

Bağcılığı Fransa'ya ilk getiren Romalılar'dı. Bölgenin adı, Latince tarla anlamına gelen “campus” kelimesinden gelmektedir. Elde edilen Roma şarapları, basit taşra şaraplarıydı ve suyla inceltilip çok ilkel bir şekilde muhafaza ediliyordu. Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra manastırlar bağcılığı devraldı ve rahipler, kutsal ayin veya kutsal komünyon kutlamalarında şarapları kullandılar. 1662 yılında ise İngiliz bilim insanı Christopher Merret, şarabın şeker ekleyerek karbonik asit ürettiğini keşfetti. Fakat bu ikincil mayalanma süreci kontrol edilemedi ve köpük içerikli şişeler patladı. Benedictine keşişi Dom Pierre Pérignon, 1668 yılında şampanya üretimini ve depolanmasını mükemmelleştirmeyi başardı. Mantarı yüksek basınç altında bile şişenin üzerinde tutan örgülü tel çerçeve olan agraffe'yi ve şampanyanın geliştirilmesinde çığır açan diğer birçok yöntemi icat etti. Dom Pérignon bu nedenle şampanyanın mucidi olarak kabul ediliyor. XVIII. yüzyılın başlarında Avrupa’da giderek daha fazla şampanya içilmeye başlandı ve toplumun üst sınıfları arasında popüler olmaya başladı. Şampanya üreten en eski şampanya evleri olarak Moët & Chandon, Ruinart, Heidsieck ve Veuve Clicquot bilinir. Bu şampanya evleri, şampanyanın başarısına, tarihine ve gelişimine katkıda bulunmuş ve daha sonra büyük markalara dönüşmüşlerdir.

Şampanya, Fransa’nın kuzeydoğusunda yer alan Champagne bölgesinde üretilen ve geleneksel yöntemle (méthode champenoise) gazlı hale getirilen özel bir köpüklü şarap türüdür. Adını Fransa’da üretildiği bölgeden alan bu içki, dünya genelinde kutlamalar, resmi etkinlikler ve özel davetlerle özdeşleşmiş, zarafetin ve lüksün simgesi haline gelmiştir. Fransa’nın en önemli coğrafi işaretlerinden biri olarak korunan şampanya, yalnızca Champagne bölgesinde belirlenen sıkı üretim kuralları çerçevesinde üretilebilir. Bölge dışında üretilen köpüklü şaraplar, uluslararası düzenlemeler gereği "şampanya" adıyla anılamaz ve genellikle méthode traditionnelle veya sparkling wine olarak adlandırılır. Avrupa Birliği ve birçok ülke, Champagne isminin korunmasını sağlamak amacıyla bu kısıtlamaları uygulamakta ve bölge dışındaki üreticilerin bu adı kullanmasına izin vermemektedir.

Şampanyanın üretimi, Chardonnay, Pinot Noir ve Pinot Meunier olmak üzere yalnızca üç üzüm çeşidiyle yapılabilir. Üretim süreci, titiz ve oldukça zaman alan geleneksel yöntemlere dayanır. İlk fermantasyon tamamlandıktan sonra, ikinci fermantasyon şişe içinde gerçekleştirilir. Bu aşamada eklenen maya ve şeker sayesinde karbondioksit oluşur ve içeceğe kendine özgü doğal köpüklü yapısı kazandırılır. Şişede yıllandırılan şampanya, zamanla karakteristik lezzet ve aromalar geliştirir; meyvemsi, çiçeksi ve fındıksı notalar içeren sofistike bir tat profiline sahip olur. Üretim süreci, üzüm hasadından şişeleme aşamasına kadar son derece sıkı denetimlerden geçer ve belirlenen standartlara tam uyum sağlanmasını gerektirir.

Şampanya üretiminin tarihçesi XVII. yüzyıla kadar uzanır. Bu süreçte, Fransız Benediktin rahibi Dom Pérignon’un katkıları büyük önem taşımaktadır. Dom Pérignon, şarap yapım tekniklerini geliştirerek şampanyanın kalitesini artırmış ve köpüklenme sürecini denetim altına alarak bugünkü modern üretim yöntemlerine öncülük etmiştir. Onun geliştirdiği teknikler sayesinde şampanya, hem daha sofistike bir tat profiline sahip olmuş hem de üretim sürecinde istikrar sağlanmıştır. Zamanla, Avrupa’nın aristokra sınıfı ve kraliyet mensupları tarafından tercih edilen bir içki haline gelen şampanya, Fransız Devrimi'nden sonra aristokrasinin sembolü olmaktan çıkmış ve daha geniş kitleler tarafından tüketilmeye başlayarak halka indirgenmiştir.

Tatlılık derecesine göre şampanya Brut (sek), Extra Brut, Sec (yarı sek), Demi-Sec (yarı tatlı) ve Doux (tatlı) gibi sınıflara ayrılır. Aynı zamanda beyaz veya roze olarak üretilebilir. Özel olarak ve belirli bir senenin üzümlerinden yapılan Vintage (millesimé) şampanyalar, en kaliteli ve sınırlı üretim şampanya türleri arasında yer alır. Vintage olmayan Non-Vintage (NV) şampanyalar ise genellikle birkaç farklı yılın üzümlerinin harmanlanmasıyla elde edilir ve yıllara göre değişmeyen, dengeli bir tat profili sunar.

Şampanya, servis sıcaklığı ve kadeh seçimi açısından da özen gerektiren bir içkidir. Genellikle 6-8°C arasında soğutularak servis edilmelidir. Aşırı soğutulması aromalarının baskılanmasına, çok sıcak olması ise köpük yapısının kaybolmasına neden olabilir. Servis için flüt kadeh veya tulip (lale) kadeh tercih edilir, çünkü bu kadehler köpüklerin uzun süre korunmasını sağlar ve şaraptaki aromaların daha iyi hissedilmesine yardımcı olur. Geniş ağızlı kadehler ise köpüklerin daha hızlı dağılmasına neden olduğu için önerilmez. Şampanya, çoğunlukla hafif mezeler, deniz ürünleri, kaviardan beyaz ete kadar geniş bir yiyecek yelpazesiyle eşleştirilerek tüketilir. Yüksek asiditesi sayesinde birçok farklı yemeğin yanında uyum sağlayabilir ve özellikle ince, zarif tatlarla mükemmel bir uyum yakalar.

Günümüzde şampanya, dünyanın en prestijli içkilerinden biri olarak kabul edilir. Birçok marka ve üretici geleneksel üretim yöntemlerini koruyarak bu mirası yaşatmaya devam etmektedir. Moët & Chandon, Dom Pérignon, Krug, Bollinger, Veuve Clicquot, Taittinger ve Laurent-Perrier, dünya çapında tanınan önde gelen şampanya markaları arasında yer alır. Bu markalar, asırlık geleneklerini modern üretim teknikleriyle birleştirerek, her yıl milyonlarca şişe üretmekte ve dünya genelinde lüks tüketimin önemli bir parçası olmaktadır. Özel üretim koleksiyonları, sınırlı sayıda üretilen vintage şampanyalar ve prestijli rezervler, şampanyanın hem yatırım değeri taşıyan hem de kutlamaların vazgeçilmez bir unsuru olmasını sağlamaktadır.