Rize Kokulu Üzümü

GASTRONOMİ TARIMSAL ÜRÜNLER Meyve (İşlenmiş ve İşlenmemiş)

Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi’nde tarımı yapılan kokulu üzüm, literatürde Vitis labrusca L. olarak bilinen kökeni Amerika kıtasına dayanan nemli, serin iklimlere doğal olarak adapte olmuş bir üzümdür. Rize Kokulu Üzümü  (Vitis labrusca L.) çeşitli hastalıklara dayanıklı, kalın kabuklu, kendine has aroması ve kokusu olan bir üzüm çeşididir. Bu üzüm çilek tadını andıran özel bir aromaya sahip olup, kalın kabuklu yapısı ve koyu mor ya da siyaha yakın rengi ile dikkat çeker. Nemli iklimlerde yetişebilmesi ve hastalıklara karşı dayanıklı bir tür oluşu Rize’nin iklim koşullarında doğal olarak yetişmesini sağlamıştır. Rize’de güneşli gün sayısının az olması nedeniyle asma sıralarının güney veya güney-batıya bakan meyilli alanlarda yetiştirilmesi önerilir. Ağustos, eylül ve ekim aylarında hasadı yapılan Rize kokulu üzümü, bölgede “kokulu kara üzüm” ya da “İsabella üzümü” şeklinde isimlendirilmektedir.  Hasad zamanı taze olarak tüketilebildiği gibi geleneksel olarak hazırlanan şıra ve pekmez gibi ürünlerde elde edilir. Rize Kokulu Üzümü, bir tür muhallebi kıvamında yöreye özgü bir tatlı olan ve 2021 yılında coğrafi işaret almış “Rize Pepeçurası” nın temelini oluşturmaktadır. Ayrıca 2021 yılında Mahreç İşareti için başvuru durumunda yer alan Rize Kokulu Üzüm Pekmezi’nin de ayırt edici özelliği arasındadır. Rize kokulu üzümü şıra, sos, reçel, sirke ve geleneksel yemekler gibi mutfağın içinde pek çok kullanım alanı bulmuş olup Rize mutfağı içerisinde karakterize olmuş ürünlerin temelini oluşturur. Diğer yandan yöre halkı tarafından eski evlerde şarap fıçısı kalıntıları ve bu fıçılarda butik şarap yapımının olduğu söylense de günümüzde şarap yapımına yönelik bir bilgi yoktur. Kokulu üzüm, sağlık açısından değerlendirildiğinde; yararları arasında B vitaminleri (B1, B2), potasyum, magnezyum, demir ve mineraller bakımından zengin oluşu ve bu üzüm türünde mantari hastalıklara karşı dayanıklılığını artıran kalın kabuklu yapısında bol miktarda antioksidan olarak görev yapan resveratrol maddesi sentezlenmesi gösterilebilir. Kokulu üzümde yüksek oranda bulunan resveratrol maddesi kansere karşı savaşan hücrelerin artımında ve kılcal damar rahatsızlıklarını önlemede önemli bir bileşen olarak raporlanmıştır. Rize Kokulu Üzümü, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından Rize İl Tarım ve Orman Müdürlüğü başvurusu ile 14.04.2025 tarihinde Mahreç İşareti ile tescillenmiştir.

Referanslar

Acuner E. ve Keskin C. (2022). Gastronomi turizmi kapsamında lezzetin izinde kokulu üzüm, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1): 255-271; Çakır Aydemir, B., Yazıcı, K., & Göksu, B. (2023). Phenological, morphological and genetic characterization of local grapevine (Vitis labrusca L.) genotypes grown in the Black Sea Region in Northern Turkey, Emirates Journal of Food and Agriculture, 35(9): 774–781; Çelik, H. (2004). Üzüm Yetiştiriciliği. Rize: Pazar Ziraat Odası Yayınları; Çelik, H. (2017). Cancer – Grape – Vitis labrusca – Kokulu üzüm kansere savaş açtı (Teknik rapor, ss. 100–105). 09.07.2025 tarihinde https://avesis.omu.edu.tr/yayin/fdfaaa3e-b211-42f9-94da-0aed0f156ab2/cancer-grape-vitis-labrusca-kokulu-uzum-kansere-savas-acti, (Erişim tarihi: 09. 07. 2025); Çelik, H., Köse, B., Ateş, S. ve Karabulut, B. (2015). Rize ilinden selekte edilen kokulu üzüm Vitis labrusca L tiplerinin göz verimliliklerinin saptanması, Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 1(1): 238–245; Demirkol, M. (2016). Kokulu kara üzüm (Vitis labrusca L.) posası katkılı yoğurtların depolama süresince bazı fizikokimyasal özelliklerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Ordu: Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

Konuyla ilgili diğer maddeler için bkz.: