Arapgir Köhnü Üzümü
Doğal ve Kültürel Miras Meyve Yemek/Yiyecek Coğrafi İşaretli Ürün
-
2024
Arapgir Köhnü Üzümü, Malatya'nın Arapgir ilçesinde ve Elazığ'ın Ağın ve Keban ilçelerinde yetiştirilen bir üzüm çeşididir. ‘’Köhnü’’ kelimesi iyice olgunlaşmış, içi esmerleşmiş ve yumuşamış meyve anlamına gelmektedir. Aynı zamanda Köhnü üzüm çeşidi, Öküzgözü ismiyle tanınan ve şarap yapımında kullanılan üzüm çeşidinin bir alt türüdür.
Arapgir Köhnü üzümü yüksek kalitede bir üründür. Bu nedenle hem sofralık üzüm hem de şarap yapımında tercih edilen üzüm çeşitlerinden biridir. Üzümün kabuğu normal kalınlıktadır ve yendiğinde ağız içinde hemen erimektedir. Köhnü üzümünün taneleri mora yakın siyah renkte, oval şekilli, üzeri gri puslu, bol şıralı, iri çekirdekli olmakla birlikte tadı ise nötraldir.
Sofralık olarak tüketilen Köhnü Üzümü aile ihtiyacını karşılama yanında çoğunlukla mahalli pazarlarda da satışa sunulmaktadır. Sık salkımlı ve bol şıralı olan şıralık-şaraplık olan kısımları ise satışa sunulmamakta, daha çok pekmez, pestil gibi yan ürün yapımında kullanılmakta ya da şarap fabrikalarına verilmektedir.
Köhnü Üzümü yüksek şeker içermesi nedeniyle kalori değeri bakımından yüksektir. Ayrıca mineral maddelerinden kalsiyum, potasyum, sodyum ve demir bakımından zengindir. Karaciğer hastalığı ile kansızlığın tedavisinde etkili olduğu söylenmektedir. İçerdiği meyve asitleri ve lifli yapısı ile mideye zarar vermeden böbrek ve barsak sisteminin çalışmasını düzenler. Aynı zamanda kanın temizlenmesine yardımcı olur, yüksek kalori içeriğine karşın çok düşük miktarda yağ ve protein içerdiğinden ideal bir diyet besinidir. Diğer deyişle Köhnü Üzümü'nün bazı karaciğer hastalıkları ile kansızlık tedavisinde etkili olduğu yüksek tansiyonu kontrol altında tuttuğu bu nedenle sağlık açısından yararları olduğu söylenmektedir.
Genellikle eylül ayının son haftası ile ekim ayının birinci-ikincihaftasında olgunlaşan Köhnü Üzümün raf ömrü ortalama 10 gün civarındadır. Köhnü üzümü soğuk depolarda ise üç aya kadar saklanabilmektedir. Ayrıca Malatya'nın Arapgir ilçesinde her eylül ayının ikinci haftasında bağ bozumu şenlikleri düzenlenmektedir. Bu şenliklere ilçe sakinleri yoğun katılım gösterirken, yakın ilçelerde bulunan halk ve Malatya ve Elazığ illerinde bulunan bireylerde şenliklere katılmak için Arapgir ilçesini ziyaret etmektedir. Arapgir ilçesine özgü olan Köhnü üzüm çeşidi Türk Patent Enstitüsü Markalar Dairesi Başkanlığı tarafından 2008 yılında C 2006/023 numara ile tescil edilmiştir. Coğrafi işaretli bir ürün olması Köhnü üzümüne olan talebi de artırmaktadır.
Referanslar
Arapgir Belediyesi (2024). Köhnü Üzümü, https://www.arapgir.bel.tr/icerikdetay.aspx?icerikid=342, (Erişim tarihi: 14.02.2024); Çakılcıoğlu, K. (2014). Elâzığ İlinde Bağcılık. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Elâzığ. ;Türk Patent ve Marka Kurumu (2020). Coğrafi İşaretler ve Geleneksel Ürün Adları, http://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/resources/temp/6B3F914C-E72C-437C-8A30- F50C51DE0A23.pdf, (Erişim tarihi: 14.02.2024); Ünal, M. S. ve Ergenoğlu, F. (2001). Malatya ve Elazığ İlleri Bağcılığı ile Malatya İlinde Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar, CÜ.Z.F. Dergisi, 16(2): 1-8.