Malatya Köpük Pestili

Gastronomi Türk Mutfağı Doğal ve Kültürel Miras Anadolu Mutfağı Yemek/Yiyecek Coğrafi İşaretli Ürün

Malatya Köpük Pestili, üzüm suyu, beyaz şeker ve buğday unu kullanılarak üretilen ve halk arasında ‘’bastık’’ denilen pestildir.

Köpük pestilinin yapımında genellikle beyaz üzümler tercih edilmektedir. Köpük pestilinin yapımı için öncelikle üzümler toplanır, temizce yıkanır ve tanelerine ayrılarak dut şırası gibi torbalara konularak ezilir ve suyu çıkarılır. Üzüm suyu mayhoş ise az miktarda şeker karıştırılır; ancak bu durum arzuya göre değişmektedir. Elde edilen üzüm suyu, kazana alınıp içerisine şeker ve buğday unu konulmakta ve dut bulamacı gibi kaynatılmaktadır. Malatya Köpük Pestilinin üretiminde genel pestil üretiminden farklı olarak nişasta yerine buğday unu kullanılmaktadır. Üzüm bulamacı daha sulu olduğu için dut bulamacından bu yöntem farklılık göstermektedir.  Pişen bulamaç saplı tas ile kovalara alınarak teştlere boşaltılır. Yemiş ağacının henüz yaş iken çalı süpürgesi haline getirilen, ince ve kalın dalları kullanılarak yapılan ve köpük süpürgesi adı verilen özel çırpma telleri ile çırpılma işlemi gerçekleşir. Çırpılarak köpük haline getirilen bulamaç, rengi beyaza yakın krem oluncaya kadar çırpılır. Buğday ununda bulunan proteinler çırpa etkisiyle kalıcı köpükler oluşturmaktadır. Krem rengi olan bulamaç pestilin hazır olduğu anlamına gelmektedir. Çırpma işlemini genellikle evin erkekleri yapmaktadır. Yorucu bir işlem olmasından dolayı bu işlem genellikle elden ele değiştirilerek yapılmaktadır. Bu köpük halindeki bulamaç, pestil hılalarına (dut silkelemek için ağaçların altına serilen yaygı) normal pestilden daha kalın olacak şekilde serilerek güneşte kurutulmaya bırakılır. Köpük halinde kurutulduğu için gevrek, kıtır ve beyaz renkli olmaktadır. Kuruyan bulamacı çıkarabilmek için sabahın erken saatlerinde arkası ıslatılarak hılalardan çıkarılır, kurutulur ve kesilir. Pestilin altına nişasta unu serpilerek tabir yerindeyse kitap gibi katlanır ve tenekelere dizilir.

Malatya köpük pestilinin sağlık için faydaları da bulunmaktadır. Kalp ve damar sağlığını koruyan bileşenler içeren üzüm, özellikle hafızayı korumada etkilidir. İçerisindeki doğal şeker ilavesiyle gün içinde enerji ihtiyacını karşılamaktadır. Malatya Köpük Pestili sade olarak tüketilebildiği gibi pestilin arasına kayısı çekirdeği, badem, fıstık gibi kuru yemişler ilave edilerek de tüketilebilmektedir. Kurutulmuş bir ürün olduğu için uzun süre boyunca saklanabilmekte ve tazeliğini korumaktadır. Kendi ambalajında ışık ya da nem almayan bir dolapta saklanan pestil haftalarca dayanıklılığını koruyabilmektedir. Malatya köpük pestili 2022 yılında ‘’Malatya Köpük Pestili’’ olarak Malatya Ticaret Borsası tarafından tescil ettirilerek coğrafi işaret almıştır.

Referanslar

Coğrafi İşaret Portalı (2024). https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/liste?il=44, (Erişim tarihi: 20.02.2024); https://tunahankayisi.com/urun/kopuk-pestili, (Erişim tarihi: 20.02.2024); Kılıç, İ.H., Polat, I., Başaranlar, B. ve Çakar, Ş. (2013). Malatya Mutfak ve Yemek Kültürü. Malatya: Malatya Valiliği Malatya Kitaplığı Yayınları; Türkiye Kültür Portalı (2024). https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/malatya/neyenir/pestil-ve-sucuklar, (Erişim tarihi: 20.02.2024).