Kapadokya bölgesi, eşsiz doğal, kültürel ve tarihsel zenginlikleriyle dünyada benzeri bulunmayan bir bölgedir (AHİKA 2023). 2024 yılında dört milyondan fazla ziyaretçiyi ağırlayan Kapadokya, turist hareketliliğinin yoğun olduğu bir destinasyon olup, bölgenin önemli merkezlerinden biri olan Nevşehir, son yıllarda yerel mutfağıyla da dikkat çekmektedir.

Nevşehir mutfağı, bölgenin köklü tarihsel ve kültürel mirasından beslenen geleneksel tatlar sunan özgün bir mutfak kültürüne sahiptir. Hititler'den Osmanlı’ya uzanan tarihsel geçmişi doğrultusunda, mutfak kültürü tarımsal üretim ve pişirme teknikleri bağlamında şekillenmiştir. Patates, nohut ve üzüm gibi tarımsal ürünler mutfak kültürünün temel bileşenlerini oluştururken, Avanos çömlekçiliği, yemeklerin pişirilmesi ve saklanması noktasında önemli bir işlev görmektedir. Osmanlı saray mutfağı içerisinde Nevşehirli aşçıların etkin bir rol üstlendiği bilinmekte olup, üzüm ve bağcılık faaliyetleri kentin mutfak kültürüne yön veren unsurlar arasında yer almaktadır. Özellikle tandır ve çömlek kullanılarak hazırlanan yemekler, Nevşehir mutfağının karakteristik özelliklerini yansıtmaktadır. Ayrıca, geleneksel yöntemlerle hazırlanan kışlık yiyecekler, bölgenin mutfak kültüründe sürdürülebilirliği sağlayan önemli unsurlar arasında bulunmaktadır (Erol ve Düşmezkalender 2024).

Nevşehir simidinin ve dahi Nevşehir mutfağına ait bir çok yemeğin gelişmesinde Osmanlı Sadrazamı olan Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın etkisinin olduğu bilinmektedir (Erol ve Düzmezkalender 2024). Nevşehir mutfağının vazgeçilmez ürünlerinden biri kendine has üretim metodu ve şekli bulunan Nevşehir Simididir. Günümüzde hâlâ aslına uygun olarak fırınlarda üretilen Nevşehir simidinin tarihsel geçmişi 1700’lü yıllara dayanmaktadır (Pınarbaşı 2020). Bu bağlamda gerek üretim metodu gerekse farklılaşmış dış görünüşü ile yöreye özgü özellikler taşıyan Nevşehir Simidi, Nevşehir mutfağında önemli bir yere sahiptir (Türk Patent ve Marka Kurumu 2024).

Nevşehir mutfağı, gerek yerel gastronominin turistik bir ürün olarak potansiyel değer bulması gerekse  kültürel miras unsuru olması hasebiyle gelecek nesillere aktarılması yönüyle büyük önem arz etmektedir. Gelecek nesillere aktarılması gereken bir kültürel unsurun günümüzde korunması da ayrı bir önem taşımaktadır. Bu minvalde son yıllarda gerek ülkemizde gerekse dünyada gastronomik değerlerin korunması adına tescil edilmesine yönelik çalışmalar hız kazanmıştır. Nitekim Mart-2025 itibariyle Nevşehir ilinin coğrafi işaretli ürün sayısı 10’a ulaşmıştır. 

Coğrafi işaret kavramı, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından; “Coğrafi işaret, tüketiciler için ürünün kaynağını, karakteristik özelliklerini ve ürünün söz konusu karakteristik özellikleri ile coğrafi alan arasındaki bağlantıyı gösteren ve garanti eden kalite işaretidir.” şeklinde tanımlanırken Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 34. maddesinde; “Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir.” şeklinde tanımlanmaktadır. Tanımlardan da anlaşılacağı üzere coğrafi işaret, bir ürünün karakteristik özelliklerini bulunduğu coğrafi alanla özdeşleştiren ve yörenin gastronomik değerlerinin ortaya çıkarılmasını ve aslının korunmasını sağlayan önemli bir tescil unsurudur. 

Kapadokya Üniversitesi'nin Ar-Ge projesi kapsamında hazırladığı www.gastrocappadocia.com adlı web sitesinde Nevşehir mutfağında önemli bir yere sahip olan ve coğrafi işaret tesciline sahip “Nevşehir Simidi”ne dair aşağıdaki bilgilere yer verilmiştir.

Nevşehir Simidi, kendine özgü üretim yöntemi ve görünümüyle klasik simitten ayrılan, şehirle özdeşleşmiş bir unlu mamuldür. Dikdörtgen formunda olup kenarları yuvarlak hatlıdır. Hamurun mayalanmasında, Nevşehirli ustalar tarafından hazırlanan doğal günlük nohut mayası kullanılır. Şeker içermemesine rağmen kendine has hafif tatlı bir lezzete sahiptir. Uygun koşullarda saklandığında yedi ila on gün boyunca tazeliğini koruyabilmektedir. 

Malzemeler:

Mayası için: 500 gram nohut, 500 ml sıcak su - 200 g un
Hamuru için: 3,75 kilogram un, 1100 ml su
Üzeri için: 50 gram un, 50 ml su, bir adet yumurta ve bir yemek kaşığı üzüm pekmezi

Nevşehir Simidi Üretim Aşamaları: Nevşehir Simidi üretimi, nohut mayasının hazırlanması ve simidin şekillendirilip pişirilmesi olmak üzere iki temel aşamadan oluşur.

1. Nohut Mayasının Hazırlanması

• Coğrafi sınır içinde üretilen nohut kırılarak geniş tabanlı ve dar ağızlı bir şişeye alınır.
• Üzerine nohudun hacmi kadar kaynar su eklenir, şişenin ağzı kapatılır ve “fırın damı” olarak bilinen simit fırınının üzerinde 30-40°C sıcaklıkta 8-9 saat bekletilir.
• Mayanın oluştuğu, üzerinde biriken köpükle anlaşılır.
• Oluşan maya bir kaba alınıp yaklaşık 200 g un ile yoğrularak hamur elde edilir.
• Hamur, simit fırınının üzerinde yaklaşık iki saat ortam sıcaklığında mayalanmaya bırakılır.
• Hamur göz göz olduğunda maya olarak kullanılır ve üzerine 350 ml su ile 1,25 kg un eklenerek kulak memesi kıvamında yoğrulur.
• Yoğrulan ikinci hamur, üzeri örtülerek tekrar iki saat mayalanmaya bırakılır.
• Üzeri göz göz olan bu hamur, 2,5 kg un için maya olarak kullanılır ve yaklaşık 750 ml su ile 2,5 kg un eklenerek yoğrulur.
• Hamur, yaklaşık bir buçuk saat mayalanmaya bırakılır. Tuz ve şeker, nohut mayasının özelliğini bozacağından eklenmez.

2. Simidin Hazırlanması ve Pişirilmesi

• Mayalanan hamur, 110-120 g aralığında parçalara ayrılır ve mermer üzerinde elle silindir şekli verilir.
• Şekillendirilen simitler, hamurun üzerine bastırılarak yan yana dizilir.
• Genellikle onlu sıralar halinde dizilir ve fazla kabarmasını önlemek için her simide ovalimsi halka şekli verilir.

Simit Yüz Suyu (Çorbası) Hazırlanması:

• 50 g un, 50 ml su ve bir adet yumurta veya bir yemek kaşığı üzüm pekmezi karıştırılıp kaynatılarak çorba kıvamına getirilir.
• Su ilave edilerek seyreltilir ve simitlerin üzerine sürülür.
• Pişirme Aşaması:
• Simitler, 180-200ºC’de odun ateşinde yaklaşık 10 dakika pişirilir.
• Ardından döndürülerek 10 dakika daha pişirilir.
• Altı ve üstü eşit miktarda pişen simitler, fırından çıkarılıp dinlendirildikten sonra servis edilir.

Not: Nevşehir Simidi, hamurun soğuk zincirde taşınması veya dondurularak başka bir yere gönderilmesi durumunda ayırt edici özelliklerini kaybedeceğinden, üretildiği yerde pişirilmelidir (www.gastrocappadocia.com).

Nevşehir simidi, Nevşehir Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği’nin 08.07.2020 tarih ve C2020/180 dosya numaralı başvurusu üzerine Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 07.12.2020 tarih ve 621 Mahreç İşareti ile başvuru tarihinden itibaren korunmak üzere tescillenmiştir.