Alaca çorba, Gaziantep mutfak kültürünün önemli ve köklü bir parçası olarak binlerce yıllık bir geçmişe sahiptir. Hititler'den günümüze uzanan bu çorba, Gaziantep’in coğrafi, tarihi ve kültürel yapısının etkisiyle şekillenmiştir. Bu nedenle 2021 yılında coğrafi işaret alan Alaca çorbanın, ana malzemeleri arasında dövmelik buğday, mercimek, nohut ve bulgur gibi tahıl ve baklagiller bulunur. Geleneksel olarak üzerine tarhun ve kırmızı biberle lezzet katılan çorba, özellikle kış aylarında tüketilen bir yemek olarak bilinir. Kış hazırlıklarında kullanılan kurutulmuş biber ve tarhun gibi malzemelerden dolayı “kış çorbası” olarak da anılmaktadır. İpek Yolu’nun geçtiği bir şehir olan Gaziantep, farklı medeniyetlerden gelen kültürel etkilerle Alaca Çorbayı zenginleştirmiş; ticaret yolları üzerindeki tüccarların getirdiği tarif ve malzemeler, çorbanın içeriğine çeşitlilik katmıştır. Ayrıca Kurtuluş Savaşı döneminde kısıtlı malzemelerle oluşturulan lezzet bileşimleri, bu çorbanın önemini artırmıştır.

Tarihsel süreçte Alaca Çorbanın içeriği ve yapılış şekli değişiklik göstermiştir. 1900’lerden itibaren salça, maş fasulyesi, börülce ve bulgur gibi malzemeler çorbanın tariflerine eklenmiştir. Kurutulmuş biberin çorbalarda kullanımı bu dönemde yaygınlaşmıştır. Bazı kaynaklar, bulgurun, çorbanın besleyici değerini artırmak amacıyla özellikle et tüketmeyen topluluklar tarafından tercih edildiğini belirtmektedir. Gaziantep’in geniş sosyokültürel yapısı, Alaca Çorbanın hem içeriğini hem de tariflerini şekillendirmiştir. Uzun yıllardır bu topraklarda pişen bu çorba, geleneksel mutfağın önemli bir temsilcisi olarak günümüze kadar ulaşmıştır. Ancak küreselleşmenin ve hazır gıdaların yaygınlaşması, geleneksel tariflerin unutulmasına neden olmuş; yapılan çalışmalar, Alaca Çorbanın kuşaklar arası bilinirliğinin düşük olduğunu göstermiştir.

Alaca Çorba, kültürel bir miras olarak korunması gereken önemli bir değer taşımaktadır. Çorbanın Gaziantep mutfak kültüründeki yeri ve tarihsel gelişimi, bu yemeğin kültürel bağlamda ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Çorbanın temel malzemeleri olan tahıllar ve baklagiller, Gaziantep’in tarımsal üretiminin de bir yansımasıdır. Ayrıca bu çorba, toplumsal yardımlaşmanın ve kış hazırlıklarının bir ürünü olarak komşuluk ilişkilerini de güçlendirmiştir. Günümüzde yapılan çalışmalar, yemek tariflerinin ve kültürel bilgilerin kayıt altına alınarak gelecek kuşaklara aktarılmasının gerekliliğini vurgulamaktadır. Bu bağlamda Alaca Çorba, sadece bir yemek değil, aynı zamanda Gaziantep’in tarihini, kültürünü ve toplumsal yapısını yansıtan bir semboldür.