Nevşehir'in kuruluşu MÖ 7 binli yıllarına dayanan, tarihi açıdan günümüz de İç Anadolu ve Kapadokya bölgesinin merkezine konumlanmış bir şehirdir. Nevşehir tarihi içerisinde birçok medeniyete ve uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Bunlar kronolojik sırasına göre Hititler, Frigler, Asurlar, Persler, Romalılar, Selçuklular ve Osmanlılar'dır. Bu coğrafyada birçok uygarlığın medeniyeti her gelen yeni bir uygarlığın üstüne eklenerek günümüze kadar gelmiş olup her uygarlıktan izler yansıtmaktadır. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Nevşehir “Muşkara” adında küçük bir yerleşim birimiyken Nevşehir‟in kaderi burada doğan ve doğduğu şehri unutmayan İbrahim Paşa ile değişmiştir. İstanbul‟da saray mutfağında helvacı çırağı olarak çalışıp çalışkanlığı ve zekâsıyla Osmanlı Devleti'nin en üst kademelerine yükselmeyi başarmıştır. İbrahim Paşa, Osmanlı Sultanı III. Ahmet döneminde önce danışman, sonra padişahın kızı ile evlenip Sadrazam olmuştur. İbrahim Paşa geçmişinde yaptığı helvacılık mesleği ve kaliteye verdiği önemi, il mutfağına da yansıtmıştır ve saray mutfağından farksız bir mutfak kurarak, Nevşehir mutfağına üst düzey katkılarda bulunmuştur. Damat İbrahim Paşa’dan sonra bazı değişiklikler olmasına rağmen o dönem meydana gelen mutfak kültürü günümüze kadar gelmeyi başarmıştır.

Coğrafi konumu olarak Kayseri, Yozgat, Niğde ve Aksaray’a komşu olan Nevşehir toplamda 5342 km² yüz ölçümüne ve 1259 metre ortala yüksekliğe sahiptir. Karasal iklimin ağır ve zorlu yaşandığı Nevşehir’de çoğunluk arazi bozkırdan oluşmaktadır. Bu sebepledir ki tarım ve hayvancılık olarak elverişli topraklara sahiptir. İklim şartları sebebiyle genellikle tahıl, küçük ve büyükbaş hayvancılık yetiştiriciliği ile geçimini sağlayan şehirde üzüm yetiştiricili de oldukça gelişmiş bir geçim kaynağı durumunda olurken bölge şarapları ile de ünlüdür.

Şehirde sürdürülen tarım ve hayvancılık faaliyetleri, şehrin mutfak(tafana) kültürünü doğrudan etkilemektedir. Nevşehir’in geleneksel mutfak kültürü incelendiğinde birbirinden farklı birçok yemeğe ulaşılmaktadır. Söz konusu bu yemekler şöyledir; Tandırda kuru fasulye, Nevşehir tava, testi kebabı, incik kebabı, kuzu haşlama, çömlekte kuzu haşlama, fırında patlıcan kebabı, sebzeli güveç, ağ pakla, çiğleme, Nevşehir usulü sulu köfte, kabak çekirdekli erişte, kuru kıymalı pide, patatesli tandır ekmeği, patatesli ekşi mayalı ekmek, Ürgüp damat baklavası, erişte, Ürgüp köftesi, kabak çiçeği dolması, pekmez kurabiyesi, incir yağlaması, kuru fasulyeli erişte çorbası, peravi “tık tık mantı”, ayvalı bademli pilav, ayva dolması, nohutlu maydonozlu bulgur salatası, yayın balığı dolması, armut suflesi, kokoşka, soğan dolması, buğday aşı çorbası, domatesli köfte, tuzlu kurabiye, şire çorbası, pirinçli domatesi çorbası, paşa pilavı, rosnisi, ayva yahnisi, simit kurabiyesi, kıymalı lahana sarması, yoğurtlu et çorbası, mercimek köftesi, aside, zencefilli kek, domatesli pirinç pilavı, dolaz tatlısı, leşçalnik, patlıcanlı buğday pilavı, incirli cevizli kek, tandır çorbası, şekerli pirinç pilavı, ekşili köfte, Ürgüp tarhana çorbası, sarma, ekşi fırın ekmeği, papaz yahnisi, Nevşehir simidi, muhacir mantısı, kesme mantı, maznik, hamursuz, macir böreği gibi ürünler Nevşehir yemekleri içinde değerlendirilmektedir. 

Kültürel turizmin yoğun olarak faaliyet gösterdiği Nevşehir’de, yemek kültürünün gastronomi turizmi ile tanıtılması için çalışmalar başlamıştır. Bölgede uzun yıllardır süregelen ve 2023 yılları içinde elli birincisi düzenlenen Ürgüp Bağ Bozum Festivali, Kaymaklı ilçesinde 2023 yılında on üçüncüsü düzenlenen Kaymak Festivali ve son olarak 2022 yılında Gastro Kapadokya’nın tanıtımının yapılması amacıyla Gastro Kapadokya Yemek Şenliği düzenlenmiştir. Bu düzenlene şenlik ve festivallerde Nevşehir yemeklerinin ve yemek kültürünün genel tanıtımı yapılması amaçlanmıştır. 

Son olarak ise 29.12.2023 tarihinde açıklanan karar ile Ahiler Kalkınma Ajansı koordinasyonunda Nevşehir Belediyesi tarafından yapılan başvuru sonucunda Nevşehir 2023 yılında UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Şehirler Ağı Ulusal Listesi’ne Gastronomi alanına dahil olmuş ve Türkiye’nin altıncı gastronomi şehir olarak listeye eklenmiştir.

Gastro Nevşehir adıyla bütünleşen Nevşehir yemek kültürü, 2024 yılı itibariyle “Gastro Nevşehir Festivali” adıyla etkinlikler ve festivaller düzenleyerek yemek kültürünün yerel de ve ulusal da tanıtılması hedeflenmektedir.