Finlandiya Mutfağı

Gastronomi Dünya Mutfağı

Finlandiya, Kuzey Avrupa’da yer alan İsveç, Norveç ve Rusya ile sınır komşusu olan soğuk ve nemli iklime hâkim bir İskandinav ülkesidir. Ülkenin coğrafi konumu ve komşuları ülkenin mutfak kültürü ile ilgili alışkanlıklarını önemli ölçüde etkilemektedir. Tarımsal anlamda mütevazı bir toplum olma özelliği taşıyan Finlandiya, Kuzey Avrupa’nın sert iklimine ve coğrafi konumunun getirdiği özelliklere bağlı kalarak mutfak kültürünü şekillendirmektedir. Buğday, çavdar, şeker pancarı, patates ve diğer kök sebzeler, erik, kiraz, armut gibi meyveler, et (esas olarak domuz eti ve sığır eti) ve balık ile çeşitli süt ürünleri, Fin mutfağının ana unsurlarını oluşturmaktadır. Diğer kuzey ülkelerinde olduğu gibi en çok tüketilen ürünlerden bir tanesi balık ve balık ürünleridir. Geyik eti de ülkenin milli yemeklerinden bir tanesidir. Finlandiya’da şefler bir tabakta et ve balık gibi iki farklı malzemeyi birleştirebilir ve çok fazla baharat kullanırlar. Bu özelliği ile Finlandiya tipik bir kuzey ülkesi olmasına rağmen doğu ülkesi esintilerini de taşımaktadır.

Yemeklerinde genel olarak haşlama tekniği kullanan Finlerin patates ve karnabahar tüketimi de oldukça fazladır. Ülkede süt ve kahve tüketiminin yanı sıra alkollü içki tüketiminin de oldukça fazla olduğu görülmektedir. Komşuları olan Rusya, Norveç ve İsveç mutfaklarının etkileri de yoğun olarak görülmekle birlikte, Finlandiyalılar geleneksel mutfak yapılarını konuma eğilimindedirler. Turşu, lahana turşusu, sığır straganofu, krep ve havyarlı krepler gibi ürünler Rus mutfağının etkilerini yansıtırken, köfte ve pirzola İsveç mutfağının etkileriyle birlikte görülen gıdalardır. Ulusal yemeklerine sahip çıkmaya çalışan Finliler yerel farklılıklarıyla birlikte ülkenin her bölgesinde geleneksel yemeklerini yapmaya ve yaşatmaya devam etmektedirler. Batı (Tornio-Muonio), Orta (Ounasjoki–Kemijoki) ve Enontekie Utsjoki bölgesi olarak sınıflandırılmakta ve geleneksel yemekler her bölgede farklı şekillerde hazırlanmaktadır.

Fin mutfağının iki ayrı alanı vardır: zorlu çevre koşullarının etkisi altında oluşan tarihi miras olarak sayılabilecek lezzetler ve basit ve doyurucu ev yemekleri. Finlandiya’da özel günlerde ve resmi tatillerde pişirilen özel yemekler de vardır. Örneğin, Paskalyada krem ve şekerle tatlandırılmış siyah malt, çavdar unu, su ve tuzdan oluşan kalın bir püresi olan Mämmi hazırlanmaktadır. Temmuz ayında Cantharellus cibarius mantarları için hasat mevsimi başlar. Yaz sonunda ve sonbaharın başlarında yabanmersini ve kızılcık toplanır. Çavdar unu ile yapılan ulusal yabanmersini turta oldukça geleneksel bir tatlıdır. Noel Finliler için geleneksel olarak pişmiş jambon veya hindi; şalgam, rutabagas, havuç ve patates güveç; farklı sos ve salata sosu ile ringa balığı demektir. Bu dönemde kekler, tarçınlı zencefilli kurabiyeler, Glögi ismi verilen sıcak içecekler yapılmaktadır. Fin Kalakukko adı verilen yemek yaygın olarak bilinen bir balık yemeğidir. Kalakukko Noel ve diğer tatillerde de sıklıkla yapılmaktadır. Ren geyiği sote, Somon ve Ringa balığı, Hernekeitto, Geleneksel Fin sosisi, bir çeşit un çorbası olan Klimppisoppa, geleneksel siyah sosis Mustamakkara, kremalı alabalık çorbası Lohikeitto, Karelian pasty ise Finlandiya mutfağının diğer yöresel tatları arasındadır. Aynı zamanda geleneksel bir ekmek olan Maitorieska, çavdar ekmeği Ruisleipä ve çavdar ve buğday ekmeği Sihtileipä da ülkede yapılan geleneksel ekmek çeşitleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Finlandiya’da endüstrileşme ve kentleşmeye geçiş ancak İkinci Dünya Savaşı’nın sonrasında belirgin olarak gözlemlenebilmektedir. O döneme kadar daha geleneksel bir yapıda olan Fin mutfağı sonraki dönemlerde küresel ve etnik etkiler ile dünya mutfaklarından etkilenmeye başladı. İlk pizzacının 1961 yılında kurulduğu Finlandiya’da 1970’li yıllar ile birlikte pizzacılar artış göstermeye başladı, 1980’li yılların ikinci yarısı ve 1990’lı yıllarda da başta Çin restoranları olmak üzere farklı etnik restoranlar açıldı. Başlarda bu etki başkent Helsinki’de görülmekteyken sonraki yıllarda ülkenin her köşesine yayılmaya başladı ve küreselleşme Fin mutfağı üzerinde de etkili rol oynamaya başladı.

Referanslar

Bourret, J. L. Z., Kangas, G. ve Crum, D. (2002). Finnish Touches: Recipes and Traditions. A.B.D.: Penfield Books; Purhonen, S. ve Gronow, J. (2014). Polarizing Appetites? Food, Culture and Society, 17(1): 27-47; Semidetko, D. (2014). Traditional Finnish Cuisine. Organizing The Event Days of Finnish and Russian Cuisines the restaurant Talli. (Basılmamış lisans tezi). Finlandiya: MAMK University of Applied Science; Tanttu, A.M. (2007). Northern Flavours. Food from Finland. Keuruu Finland: Otava Publishing; Yumuk, Y. (2016). Kuzey Avrupa Mutfağı. İçinde: İçinde; H. Kurgun ve D. Bağıran Özşeker (Editörler), Gastronomi ve Turizm. Ankara: Detay Yayıncılık.