Afganistan Mutfağı
Gastronomi Dünya Mutfağı
-
2019
Afganistan, Asya kıtasında yer alan ve stratejik öneminden dolayı tarih boyunca farklı milletler tarafından işgal edilmiş bir ülkedir. Afgan halkı; Peştunlar, Türkler (Özbekler, Türkmenler), Tacikler ve Hazaralar’dan oluşmaktadır. Afganistan’ın coğrafi yapısı genellikle üzerinde sıradağların bulunduğu yaylalardan ve yer yer ovalardan oluşmaktadır. Tarım ülkesi olan Afganistan’da, kuraklığın da etkisiyle topraklarının ancak yüzde 12’si tarım alanı olarak kullanılabilmektedir. Afganistan toprakları, akarsular bakımından oldukça zengin durumdadır. Büyük akarsular Hindukuş Dağları’ndan doğmaktadırlar.
Tarıma dayalı bir ülke olan Afganistan’da üzüm, buğday, mısır, pirinç, nohut, mercimek, arpa, pamuk, kayısı, kiraz, incir, dut, nar, kavun ve karpuz yaygın olarak yetiştirilen ürünler arasındadır. Tarıma elverişli olmayan alanlarda; at, deve ve farklı koyun cinsleri (kataghan, kulaç kuyruk ve özellikle yün ve derisi çok değerli olan karakol) yetiştirilmektedir. Afgan toplumunda yeşil çay, en çok tercih edilen içecekler arasındadır. Bu nedenle eve gelen müşterilere “Ne içersiniz?”, sorusu yerine “Hangi çaydan (siyah veya yeşil) içersiniz?” sorulmaktadır. Afganlılar, sabah kahvaltısında ve çaya gelen misafire pasta ve kuru yemiş (kuru üzüm, fındık, fıstık, badem vs.) türü yiyecekler ikram ederler. Afgan halkı, yemeklerinde bol et tüketir. Et yemek çeşitleri arasında; yahni, kavurma ve kebap yer almaktadır. Çok tüketilen yemek çeşitlerinden biri ise pilavdır. Pirinçle yapılan bir diğer yemekleri ise iri pirincin kaynatılarak, sulu olarak pişirilmesi, ardından üzerine ayran dökülerek yapılan “Şir Tava” olarak adlandırılan yemekleridir.
Afgan mutfağında önemli kutlamalardan biri Nevruz Günü’dür. Nevruz kutlamaları için Afganlılar sofralarını değişik yemekler ve meyvelerle süsleyerek hazırlıklar yaparlar. Evlerde Nevruz yemeği olarak Semenek, geleneksel Buhara pilavı ve yeşilliği simgeleyen, baharın müjdecisi ıspanak yemekleri hazırlanır. Yedi çeşit kuruyemiş ve şeker suya katılıp kaynatılarak Nevruz şerbeti yapılır. Yapılan şerbet başta komşular olmak üzere misafirlere dağıtılır. Afganlı geleneklerinin yaşatıldığı önemli olaylardan biri düğünlerdir. Düğün sonrasında komşular ve akrabalar gelinin yeni evine gelirlerken, kendi evlerinde pişirdikleri geleneksel yemekleri de beraberinde getirirler. Gelen misafirlere gelen yemeklerden dağıtılır. Yeni doğan çocuğun ilk dişi çıktığında sevinç ifadesi ve çocuğun nazarlardan korunması için yapılan merasime “diş patırak” adı verilir. Akrabalar, komşular ve dostlar çocuğun evine davet edilir. Bu özel günde geleneksel yemeklerin yanında mısır patlatılır. Bazen mısır yerine yedi çeşit kuru yemişi suda kaynatılarak şerbette yapılır. Afgan pilavı, korma, samosa önemli yemekleri arasındadır.
Referanslar
Abdulla, M. Q. (2017). Afganistan Türklerinde Aile ve Evlilik (Andkhoy Örneği). (Basılmamış yüksek lisans tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Ansari, J. (1998). Afganistan Bağcılığı. (Basılmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü; Hajıyarali, F. (2011). Afganistan’ın Etnik Yapısı ve Kimlik Sorunu. (Basılmamış yüksek lisans tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Makhdom, A. (2016). Afganistan Türkmenlerinin Sosyo- Kültürel ve Dini Durumu (Mezar-ı Şerif Örneği). (Basılmamış yüksek lisans tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Selim, Y. (2004). Afganistan ve Dostum. Ankara: Hilal Yayınları; Yılmaz A. (2005). Afganistan’da Kadının Sosyal Statüsü ve Din Eğitimi. (Basılmamış yüksek lisans tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Güçlü Nergiz, H. (2019). Orta Asya Mutfağı. İçinde; M. Sarıışık ve G. Özbay (Editörler), Uluslararası Gastronomi (Temel Özellikler- Örnek Menüler ve Reçeteler). (ss. 287-312). Ankara: Detay Yayıncılık.