Almanya Mutfağı

Almanya 82 milyonu aşkın nüfusu ile Avrupa Birliği’nin en kalabalık ülkesidir. Yüzyıllardan beri küçük birimlere ayrılarak yönetilmesi ve onu çevreleyen komşularından etkilenmesi bölgesel mutfak çeşitliliğine neden oldu. Almanya’nın kuzey-batısında Belçika mutfağının, doğusunda Polonya’nın, Çek sınırına yakın bölgelerde Çek mutfağının, Kuzey Almanya’da ise İskandinav ülkelerinin etkisi görülmektedir. Birçok Bavyera yemeği, Avusturya’da yaygın olarak tüketilen yemeklere benzer özelliktedir. Bavyera’da geleneksel mutfak et ve et ürünleri, özellikle de domuz eti bakımından zengindir.

Kuzey ve Baltık Denizi kıyıları boyunca balık ve deniz ürünleri yetişmektedir. Her çeşit salamura ringa balığı ve ayrıca Kieler Sprotten (füme çaçabalığı), füme yılan balığı, Bückling (tütsülenmiş ringa balığı) ve Matjes (genç tuzlu ringa balığı) da popülerdir. Fransadan ithal edilen istiridyeler genellikle çiğ olarak ve gratine edilerek (Gratinierte Austern auf Sauerkraut) lahana turşusu ile tüketilir. Hollanda’dan ithal edilen tuzlu ringa balığı, füme uskumru ve yılanbalığı ile kahvaltıları süsleyen somon füme (Räucherlachs) tüketimi yaygındır. Schnecken (salyangoz) güneydoğunun bir spesiyalidir ve salyangozlar kremalı bir çorba olarak (Schneckenrahmsüpple) hazırlanmaktadır. Pilsner birası ve Korn (tahıldan yapılan malt içki) tercih edilen içeceklerdir. Bu bölgesel farklılıklar bugün Almanların yeme alışkanlıklarında daha az belirgindir.

Kuzeyde patates temel bir gıda, pirinç veya makarna ile aynı ligde bir nişasta olarak kabul edilir ve geleneksel olarak her sıcak yemekle servis edilir. Güneyde ise patates bir sebze olarak kabul edilir ve yağ, sirke ile hazırlanan patates salatası, salata tabağında standart olarak bulunur ve genellikle bu tür başka nişasta elemanlarını içeren erişte gibi sıcak yemeklere eşlik eder. Patates çorbası belki de bütün çorbaların en Almanıdır bazen krema ile rafine edilir ve sıklıkla küçük Frankfurter veya Fleischwurst (daha büyük haşlanmış sosis) ile servis edilir. Pfalz bölgesinde ve çevresinde, geleneksel olarak perşembe veya cumartesi öğle yemeğinde, patates çorbası ile erikli kek (Quetschekuche) birlikte tüketilir (Quetschekuche mit Grumbeersupp).

Almanlar, yeni keşfedilen, uzak bir kıtadan yeni gelenlere karşı duydukları ilk güvensizliğin üstesinden geldikten sonra, patates Almanya’da yemek kültürünü büyük ölçüde değiştirdi. İlk başta zehirli kabul edilen bu yumrular, XVII. yüzyılda soylu çevrelerde dekoratif ve şifalı bitkiler olarak kullanıldı. Bir asır sonra, İngiltere ve Hollanda’dan gelen askerler ve işçi sınıfı başta olmak üzere alt sınıflar tarafından keşfedilen patatesin tüketimi hızla yayıldı. Tahıl yetiştiriciliği için çok zayıf topraklarda gelişebilen patates, diyetin temelini oluşturdu ve XIX. yüzyılın başlarından itibaren de zengin mutfaklara girmeyi başardı. Almanlar hala kendilerini patates yiyici olarak görmekte ve patates çeşitleri arasında ayırım yapmaktadır. Alman gurmeleri patates çeşitlerinin hiyerarşisini de tartışmaya başlamıştır. Şarapta olduğu gibi, toprak, iklim ve yetiştirme yöntemleri ortaya çıkan ürünün kalitesinde belirleyici bir rol oynamaktadır ancak Sieglinde, Linda ve Bamberger Hörnchen çeşitleri genel olarak oldukça yüksek puan almaktadır.

Tahıl en yaygın mahsul olmasına rağmen, özel tarım uygulamaları ile coğrafi çeşitlilikte ürün (kuşkonmaz, elma, kiraz, marul, lahana) yetiştirilmektedir. Sosis ve diğer geleneksel yemeklerle servis edilen Sauerkraut (lahana turşusu) önemli bir gastronomik üründür. Ekmek, her zaman folklor ve batıl inançlarda önemli bir rol oynadı ve hala modern Alman yemek kültüründe merkezi bir yere sahiptir. Abendbrot ve Brotzeit olarak adlandırılan yemekler veya öğleden sonra atıştırmalıkları ekmeğin diyetteki kilit pozisyonuna işaret eder. Ünü tüm dünyada bilinen Alman ekmekleri, farklı tahıllar, baharatlar, kuru meyveler, kaba veya ince öğütülmüş unlar, değişik fermente ve pişirme yöntemleri ile tüm Almanya’da fırın raflarında yer almaktadır. Kahvaltıda, taze roll ekmekler Semmeln, Brötchen veya Schrippen (temel varyasyonları ve isimleri bölgelere göre değişir) tüketmek birçok insan için bir zorunluluktur. Kuzey Ren-Vestfalya bölgesinde yüzlerce yıldır pişirilen Pumpernickel Brot (çavdar ekmeği), tipik ünlü bir Alman ekmeğidir. Çavdar bazlı hamur mayası ile yapılan bu ekmek, son derece koyu renkte ve aromatiktir.

Mantı ve erişte açısından olukça zengin olan Alman mutfağında Swabian Spätzle ve Knöpfle (küçük alman eriştesi) genellikle ete eşlik eder ve peynir veya lahana turşusu ile kendi başlarına bir yemek oluşturabilirler. Aynısı, haşlanmış patates ve biraz yumurtadan yapılan, daha sonra küçük, sivri, parmak boyutunda rulolar halinde şekillendirilen Schupfnudeln veya Buabespitzle (patates köftesi) için de geçerlidir; önce haşlanırlar, sonra İtalyan gnocchi’si gibi kızartılırlar. Dampfnudeln, az miktarda süt ve tereyağı ile kaplı bir tavada yan yana pişirilmiş, buğday unu, yumurta ve mayadan yapılan, yumruk büyüklüğünde hamur köftesidir. Rohrnudeln, Hefeklösse, Zwetschgenknödel, Semmelknödel, Serviettenknödel gibi hamur köfteleri de popülerdir. Königsberger Klopse veya Saure Klopse olarak adlandırılan dana kıyması ile yapılan köfteler oldukça ünlüdür.

Almanya’da jambon (Fleischwurst, Schinken) ve sosis (Wurst) şeklinde işlenmiş etin olağanüstü çeşitliliği ve popülaritesi bulunmaktadır. İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana, sığır eti ve kümes hayvanı tüketimi, refah ve sağlık bilinciyle birlikte arttı. Her ne kadar modern Almanya’da biftek yemeye özen gösterilse de sığır eti yetiştirme ve olgunlaştırma geleneği yoktur. Geleneksel olarak, dana eti Wiener Schnitzel (Viyana Şnitzeli) olarak kızartılır ve Kalbshaxe (incik) olarak rosto edilir. Kalbsleber (dana karaciğeri), Kalbsleber Berliner Art adı ile patates püresi, kızarmış elma dilimleri ve soğan halkası ile geniş dilimler halinde servis edilir.

Koyun ve keçi eti talep görse de domuz eti hala Almanların tercih ettiği yemeklerdir. Genel olarak domuz eti bugün kıyma, pirzola, şnitzel veya fileto olarak endişe verici bir şekilde ucuzdur. Schweinebraten (domuz rostosu), Spanferkel (yavru domuz) Bavyera’da hala özel bir yemek olarak kabul edilir. Domuz eti, güneydoğunun geleneksel şenlikli yemeklerinde daha fazla bulunurken, kuzeyde, ortada ve batıda sığır eti daha yaygındır. Ancak Speck ve Rauchfleisch (domuz pastırması), Almanya’nın her yerinde önemli bir şarküteri ürünüdür. Bir tabakta her türlü tuzlanmış ve haşlanmış domuz eti ürünlerini birleştiren, lahana turşusu ve haşlanmış patates ile servis edilen Schlachteplatte, Alsatian choucroûte’un Alman versiyonudur.

Tipik bir Alman marketinde, akla gelebilecek her meyvenin ve lezzetin bir araya geldiği yoğurtlar raflarda sıralanır. Kräuterquark mit Pellkartoffeln, quark ve taze otların karışımı ile elde edilen ve haşlanmış kabuklu patates ile sunulan popüler bir yemektir. Almanya’nın en temel ve en geleneksel peynirleri tuzlu, sıkıştırılmış ekşi sütlü quarktan yapılmaktadır. Geleneksel olarak, peynir ekmek ile tüketilir ancak çoğunlukla tatlıların yapımında kullanılmaktadır. Altenburger Ziegenkäse, Handkäse, Allgäuer Bergkäse, Allgäuer Emmentaler, Limburger, Romadur ve Weisslacker geleneksel peynirlerdir. Günlük öğünlerde ekmek ve hayvansal gıdaların başrol oynadığı görülmektedir.

Çoğu zaman evde hazırlanan sabah kahvaltısında (Frühstück) ekmek, marmelat/bal, haşlanmış yumurta, şarküteri etler, peynir çeşitleri veya yoğurt/süt ile hazırlanmış tahıllı müsli bulunmakta, içecek olarak kahve veya meyve suyu tercih edilmektedir. Evde veya dışarıda yenen öğle yemeği (Mittagessen) günün ana öğünü olup genellikle patates (haşlanmış, kızarmış veya kroket şeklinde), pirinç veya erişte, domuz veya tavuk eti ve sebze (havuç, bezelye veya lahana) ile bira tüketilmektedir. Genellikle evde hazırlanan geleneksel soğuk akşam yemeği (Abendessen veya Abenbrot) olarak adlandırılan öğün ise daha hafiftir. Ekmeğin, tereyağı, peynir, şarküteri ürünleri vb. ile tüketilmesi yaygın olup; içecek olarak bira, şarap veya soda tercih edilmektedir. Zwischenmahlzeit olarak adlandırılan ara öğünde sandviç, pretzel (Brezel), meyve ve yoğurt tercih edilmekte, bir diğer popüler ara öğünde ise (Kaffee und Kuchen) kahve ve kek çeşitleri tüketilmektedir. Almanya ekmek ve unlu mamul üretiminde ünlü bir ülkedir. Stollen (fındık ve meyve içeren şekerli maya ekmeği) ve Lebkuchen (bal ile tatlandırılmış zengin baharatlı zencefilli bisküvi) Noel zamanında yaygın olarak tüketilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Hirschfelder, G. ve Schönberger, G. U. (2005). Germany. Sauerkraut, Beer and so Much More. İçinde; C. Goldstein ve K. Merkle (Editörler), Culinary Cultures of Europe. Identity, Diversity and Dialogue (ss.183-194). Verlagsgruppe Lübbe, Almanya: Council of Europe Publishing; https://www.research-ingermany.org/en/discover-germany/food-and-drink.html, (Erişim tarihi: 14.11.2019); https://germanfoods.org/german-food-facts/german-meals-and-manners/, (Erişim tarihi: 14.11.2019); http://www.eurofir.org/wpadmin/wpcontent/uploads/EuroFIR%20synthesis%20reports/Synthesis%20Report%206_Traditional%20Foods%20in%20Europe.pdf, (Erişim tarihi: 16.11. 2019).