Endonezya Mutfak Kültürü

Gastronomi Dünya Mutfağı

On yedi binden fazla adadan oluşan Endonezya’nın altı bin kadar adasında yerleşim vardır. Nüfusunun büyük bölümü Java, Sumatra, Bali, Timor, Kalimantan ve Papua Yeni Gine (Batı kesimi) adalarında yaşamaktadır. Endonezya 260 milyon civarında nüfusu ile dünyanın en kalabalık dördüncü ülkesi olmasının yanı sıra, Müslüman nüfusu en fazla olan ülkedir (yaklaşık 220 milyon). Endonezya, aktif volkan sayısı bakımından da dünyanın en önde yer alan ülkesi olmasının etkisiyle depremlerin sık yaşandığı bir ülkedir. Dağlık adalara yayılmış olan Endonezya’nın tarıma elverişli arazisi toplam yüzölçümünün sadece yüzde 10’u civarındadır. Tarım arazilerinin engebeli ve parçalı oluşunun da etkisiyle tarımsal istihdamın toplam istihdam içindeki oranı oldukça yüksektir.

Endonezya mutfak kültürünün gelişiminde Hint ve Çin mutfakları ile Hollandalı, Portekizli ve Arap tüccarların etkili olduğu görülmektedir. Nitekim söz konusu etki sadece mutfak kültürüyle sınırlı kalmamakta, ülke nüfusunun yüzde 85’inden fazlasının Müslüman olmasında Arap tüccarların etkili olduğu görülmektedir. Dolayısı ile Endonezya mutfak kültürünün şekillenmesinde İslamiyet de önemli bir faktör oldu.

Endonezya, yüzyıllar boyunca Eski Dünya’nın baharat tedarikçisi oldu. Pirinç ülkede iki bin yıllık üretim geçmişiyle temel gıda maddesi durumundadır. Ancak Doğu Endonezya’da karbonhidrat kaynağı olarak pirinç dışında taro ve manyok tüketimi yüksektir. Endonezya mutfağı, Hint Okyanusu, Güney Çin Denizi, göller ve nehirlerden elde edilen su ürünleri açısından şanslı bir mutfaktır. Amerika’nın keşfinin ardından XVI. ve XVII. yüzyıllarda Hollandalı ve Portekizli tüccarlar Endonezya’yı acı biber, yer fıstığı ve mısır gibi ürünlerle tanıştırdı.

Endonezya mutfağında acı, ekşi, tatlı ve tuzlu tatlar hakimdir. Acı biber, demirhindi, zerdeçal, fermente karides sos ve balık sosu, soya sosu, misket limonu, limon otu, zencefil, sarımsak, kakao gibi aromatik ürünlerin kullanımı yaygındır. Palm yağı, hindistan cevizi yağı, susam yağı ve yer fıstığı yağı Endonezya mutfağında en çok tercih edilen yağlardır. Süt ve türevleri tüketiminin düşük olduğu ülkede yer fıstığı, soya fasulyesi, tofu ve maş fasulyesi tüketimi yüksektir. Endonezya coğrafi konumu ve tropik iklimiyle jackfruit, durian, hindistan cevizi, papaya, pomelo, muz, demirhindi, portakal ve mango gibi meyveleri bol miktarda üretme ve tüketme şansına sahiptir. Gıda maddelerinin pişirilmeden önce küçük parçalara doğranması yaygın bir uygulamadır. Haşlanmış pirinç tüketimi yüksek olan bir ülkedir.

Nasi goreng, Satay, Soto ajam, Opor ajam, Rendang ve Java gado-gado Endonezya mutfak kültürünün ön plana çıkan lezzetleri arasında yer almaktadır. Nasi goreng, haşlanmış pirincin yağ, çeşitli sebzeler ve yumurtayla sotelenmesi yöntemiyle hazırlanmaktadır. Satay; soya sosu, susam yağı, sarımsak ve zencefil karışımında marine edilmiş et, tavuk veya balığın şişlere takılıp, mangalda pişirilerek yer fıstığı sos eşliğinde servis edilen bir tabaktır. Soto ajam; zencefilli tavuk çorbası, Opor ajam; hindistan cevizi sütlü-körili tavuk ve Rendang; manda ya da dana etinin soğan, sarımsak, acı biber, zerdeçal, hindistan cevizi sütü ile kahverengi renk alıncaya kadar pişirilmesi yöntemiyle hazırlanan geleneksel lezzettir.

Yararlanılan Kaynaklar

Brittin, H. C. (2011). The Food and Culture around the World Handbook. Yeni Jersey: Prentice Hall; Nenes, M. F. (2009). International Cuisine. Yeni Jersey: John Wiley; Roufs, T. G. ve Roufs, K. S. (2014). Sweet Treats around the World: An Encyclopedia of Food and Culture. Kaliforniya: ABC-CLIO, LLC.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Brittin, H. C. (2011). The Food and Culture around the World Handbook. New Jersey: Prentice Hall.