Rize Pepeçurası

GASTRONOMİ DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Anadolu Mutfağı Yemek/Yiyecek Gastronomik Değer Tatlı

Doğu Karadeniz Bölgesi'nde Rize’ye özgü muhallebi kıvamında, üzümünün özelliğinden dolayı ekşi-tatlı uyumunu veren bu yöresel tatlının kaynağı konusunda farklı görüşler vardır. Bazı kaynaklarda, “pepeçura” ve “termoni” tatlıları, malzemeleri ile yapım şekilleri açısından gösterdikleri benzerliklerden dolayı birlikte değerlendirilmektedir. Ancak her iki tatlının kökenleri ve malzemeleri küçük de olsa farklılık göstermektedir. Pepeçura sözcüğünün kökeni konusunda belirsizlikler mevcuttur. Sözcüğün yörede konuşulan dillerden biri olan Lazca kaynaklı olduğunu düşünenenler yanında Rumca ve Gürcüce’ye (pelamuşi) dayandıranlar da vardır. Ancak Lazca sözlüklerde “pepeçura” sözcüğünün tespit edilememesi, sözcüğün Lazca kökenli olmasını güçleştirmektedir. 

Rize pepeçurasının yapımında ve malzemesinde yöresel farklılıklar vardır. Tatlının yapımında kokulu üzüm şırası, mısır unu, nişasta, şeker kullanılmakta ve tercihe bağlı olarak süt eklenebilmektedir. Tatlının yapımında, öncelikle yaz sonunda hasadı yapılan yöreye özgü isabella cinsi kokulu üzümlerden yapılan şıra önemlidir. Şıra elde edildikten sonra süt ve şekerle bir tencerede kaynatılır. Kaynamaya başlayınca tatlıyı bağlamak için mısır unu veya nişasta eklenir ve muhallebi kıvamına gelinceye kadar pişirilir. Rize pepeçurası piştikten sonra soğuk olarak servis edilir. Üzümün verdiği mayhoş tat soğuyunca daha belirgin hâle geldiği için genellikle soğuk olarak servis edilir.  

Yöresel bir halk tatlısı olan Rize pepeçurası, yaz aylarının sonunda hasadı yapılan kokulu üzümden üretildiği için bölgedeki restoranlarda yaz sezonu içinde sunulmaktadır. Tatlının içeriğinde olan üzüm şırası ve sütün besleyici olması, mısır ununun gluten içermemesi gibi özelliklerle bu tatlının sağlıklı beslenmeye uygun olduğu söylenebilir. Rize pepeçurası, 2021 yılında tatlı türü olarak mahreç işaretini almıştır. Bu ürünü önemli kılan özellik yöreye özgü olan kokulu üzümden (isabella)  elde edilmiş olmasıdır. Tatlıya aroma katan bu üzüm, ürünün temel malzemesi olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Referanslar

Başaran, B. 2017. Gastronomi Turizmi Kapsaminda Rize Yöresel Lezzetlerinin Değerlendirilmesi, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5 (3): 135 - 149.; Çoşan, D. ve Seçim, Y. 2020. Doğu Karadeniz Bölgesinde Yaşayan Laz Topluluklarının Dili, Gelenekleri ve Mutfak Kültürü Üzerine Bir Araştırma, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(45): 129-142.; https://eksisozluk.com/pelamusi--5475213, (Erişim tarihi: 30.04.2025).; Güz tatlısı, pepeçura, termoni. 2023, Kartepe Dergisi Sayı 1 (Güz). https://kartepedergisi.com.tr/guz-tatlisi-pepecura-termoni/, (Erişim tarihi: 30.04.2025).; https://rize.ktb.gov.tr/TR-256620/rize-pepecurasi.html, (Erişim tarihi: 30.04.2025).; https://www.yemektekeyifvar.com/tatli-tarifleri/pepecura-tarifi (Erişim tarihi: 06.05.2025).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Doğu Karadeniz mutfağı, halk mutfağı, tatlı

Konuyla ilgili diğer maddeler için bkz.: