Özbekistan Mutfağı
Gastronomi Dünya Mutfağı
-
2019
Özbekistan Cumhuriyeti’nin bulunduğu bölgede Büyük İskender, Araplar, Selçuklular, Moğollar ve Özbekler hüküm sürdü. XVIII. yüzyılın ortalarından itibaren Çarlık Rusya’nın, XX. yüzyılın başından itibaren de Sovyetler Birliği’nin egemenliği altına girdi, 1991 yılında ise bağımsızlığını kazandı.
Özbekistan, sulu tarım yapılabilen en uygun Orta Asya ülkesidir. Tarımsal üretimin yüzde 59’u bitkisel üretimden, yüzde 417’i ise hayvancılıktan oluşmaktadır. Özbekistan’da pamuk üretiminin fazlalaşması pamuk tohumu yağı tüketimini de artırır. Pamuk tohumu yağı günümüzde, susam ve keten tohumu yağının yerini almaya başladı. Özbekistan’da meyve-sebze, balık, hayvan ürünleri, havyar üretme ve işletme tesisleri çoğunluktadır. Özbekistan’da buğday, arpa, mısır ve pirinç, patates, sebze-meyve yetiştirilmektedir.
Özbek kültüründe önemli bir yere sahip olan Özbek pilavı yaklaşık iki saatte hazırlanan bir yemek olmasına rağmen, Özbekliler kolay yapılan bir yemek olduğunu ifade etmektedir. Özbek pilavının içinde havuç, soğan, pamuk tohumu yağı, sığır eti veya koyun eti, tuz, safran, kırmızıbiber ve kısa taneli pirinç ile hazırlanmaktadır.
Özbekistan’da cenaze sonrasında yapılan törenlerde sofrada geleneksel yiyecekler olan çorba, pilav, nişalda (yumurta akıyla yapılan bir tür tatlı) pişirilir. Cenazeye katılacak misafirler için komşuların evinde yas yemeği adı verilen yemekler pişirilir. Özbekler genellikle cuma ve pazartesi akşamları çözme ve çalpak adı verilen yiyecekleri pişirirler. Çözme, Ramazan pideleri büyüklüğündeki mayalı hamur kızartması, çalpak ise küçük küçük mayalı hamur kızartmasıdır. Özbek mutfağında, patates ve domates günümüzde, özellikle salatalarda, çorbalarda, güveçlerde ve diğer kızartılmış yemeklerin yanında da çok geniş kullanımlara sahiptir. Maş horda, samsa ve çalap salatası Özbek mutfağına özgü diğer geleneksel yemeklerdir.
Referanslar
Açık, F. (2018). Orta Asya’nın İncisi Özbekistan, Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2): 95-101; Açık, F. (2004). Özbekistan’da Defin ve Taziye Merasimleri, Mili Folklor Dergisi, 16(61):142-148; Göçmez, E. (2008). Afganistan’dan Gelen Göçmen Özbekler’in Sosyo-Kültürel ve Dini Hayatları Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma (Hatay İli Ovakent Beldesi Örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Güçlü Nergiz, H. (2019). Orta Asya Mutfağı. İçinde; M. Sarıışık ve G. Özbay (Editörler), Uluslararası Gastronomi (Temel Özellikler- Örnek Menüler ve Reçeteler) (ss. 287-312). Ankara: Detay Yayıncılık; Özsu, B. (2002). Özbekistan Ülke Etüdü. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 2002-51; Zanca, R. (2003) “Take! Take! Take!” Host-Guest Relations and all that Food: Uzbek Hospitality Past and Present, Anthropology of East Europe Review,21 (1): 8-16.