Orta Doğu Mutfağı
Gastronomi Dünya Mutfağı
-
2019
Orta Doğu, Atlantik Okyanusu’ndan İran da dâhil olmak üzere Basra Körfezi’ne, Akdeniz’den Sahra Çölü ve Arap Yarımadası’na kadar olan alandan oluşmaktadır.
Orta Doğu mutfağı, sadece kendi göçebe çöl köklerinden oluşmamaktadır. Ortaçağ döneminde İslam devletlerinin Asya, Kuzey Afrika ve Akdeniz’i kapsayan büyük bir alana yayılması, bu bölgeler arasında yemek kültürlerinin difüzyona uğramasında etken oldu. Bu durum, Orta Doğu mutfağının zenginleşmesine ve bir gastronomi geleneğinin gelişimine katkıda bulundu. Aynı zamanda bu bölgelerde bulunan zengin ticaret yolları, Hindistan, Pers, Osmanlı İmparatorluğu gibi büyük devletlerin katkıları ve VIII. yüzyıl ve XV. yüzyıl arasında Mağribi dönemi ile bugünkü halini aldı.
Orta Doğu mutfağında buğday ve pirinç başlıca tahıllardır. Buğday unundan, Orta Doğu mutfağının en önemli öğesi olan ekmek yapılmaktadır. Ekmekler mayalı ve mayasız olarak çeşitlilik göstermekte olup; en yaygın tüketilen mayasız hamur ile hazırlanan, kalın olmayan, pişirilmiş ekmektir. Buğdayın bir başka yaygın kullanım şekli ise bulgur ve kuskustur.
Pirinç; Orta Doğu’nun birçok ülkesinde günlük diyetin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Her bir Ortadoğu ülkesinin farklı bir pirinç tercih etmesinin yanı sıra birbirinden farklı pirinç hazırlama yöntemleri de kullanılmaktadır. Mısır kısa taneli pirinci tercih ederken, Türkiye pilavlar için kaliteli uzun taneli pirinci tercih etmektedir. Arap ülkelerinin çoğu sadece yüksek kaliteli, aromatik uzun taneli pirinç kullanmayı tercih etmektedir. İran’da ise pirinç günlük diyette o kadar önemlidir ki üretilen pirincin hiçbiri ihraç edilmemektedir. Sebzelerin ve baklagillerin de Orta Doğu mutfağında önemli bir yeri bulunmaktadır. Sebzeler birçok farklı yöntem ile hazırlanmaktadır. Çiğ olarak tüketilmekte, salata olarak hazırlanmakta, et yemeklerini lezzetlendirmek için kullanılmakta ve et veya pirinç ile doldurularak dolma halini almaktadır. Baklagiller taze ya da kurutulmuş olarak kullanılmaktadır. Bakliyatlar; ezme, salata, çorba, et yemeklerini zenginleştirmek için ya da sadece haşlanarak hazırlanarak sunulmaktadır.
Kırmızı et olarak özellikle kuzu ve koyun eti, Orta Doğu mutfağında en yaygın olarak kullanılmaktadır. Koyun sütü ile peynir ve yoğurt yapımı da yaygındır. Dana ve keçi eti de çok yaygın olmasa da kullanılmakta olup, bazı bölgelerde nadiren de olsa halen deve eti tüketilmektedir. Et yemekleri ızgara, kebap veya güveç şeklinde hazırlanıp servis edilmektedir. Sakatat tüketimi de aynı şekilde yaygındır.
Tavuk da kırmızı et kadar popülerdir. Birçok yemek kültüründen farklı olarak hazırlanmaktadır. Tavuk yemeklerinin hazırlığında mutlaka bir meyve, zeytin, fındık veya misket limonu kullanılarak tadı ekşi veya tatlı bir yemek olarak hazırlanmaktadır. Balık, Orta Doğu’nun kıyı kesimlerinde bulunan ülkelerde daha yaygın tüketilmektedir. Genellikle kurutularak, ızgara edilerek, çorba veya yahni şeklinde tüketilmektedir. Son olarak, Orta Doğu mutfağının kullanılan baharatlar ve diğer lezzetlendiriciler açısından zenginliği eşsizdir. Bu ürünler tek başlarına kullanıldığı gibi karıştırılarak da kullanılmaktadır. En yaygın olarak; kakule, tarçın, karanfil, çemen otu, damla sakızı, hint sümbülü, muskat cevizi, gül yaprakları, safran ve kuru meyveler kullanılmaktadır.
Referanslar
Albala, K. (2011). Food Cultures of the World Encyclopedia. California: Greenwood Press; Heine, P. (2004). Food Culture in the Near East, Middle East, and North Africa. Westport, Connecticut: Greenwood Press; Mallos, T. (2012). The Complete Middle Eastern Cookbook. Australia: Hardie Grant Books; Nenes, M.F.(2009). International Cuisine/The International Culinary Schools at The Art Institutes. Hoboken, New Jersey: John Wiley; Zubaida, S. (2003). Encyclopedia of Food and Culture – “Middle East”. New York: Charles Scribner’s Sons.