Orta Asya Mutfağı
Gastronomi Dünya Mutfağı
-
2019
Orta Asya; Sibirya, Büyük Kingan Dağları, Himalaya Dağları, Hazar Denizi ve Ural Nehri ile çevrili bölgedir. Beş bağımsız ülke olan Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Güney Kazakistan’dan oluşmaktadır. Biyocoğrafik çalışmalarda Moğolistan da bu bölgede kabul edilmektedir.
Sert bir kara iklimine sahip olan bölge, denizden uzaktır. Orta Asya soğuk ya da çok soğuk kışlara ve Akdeniz iklim koşullarına sahiptir. Kışları, ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde kar ve yağmur şeklinde meydana gelen yağışlar hâkimdir. Yazlar hep sıcak ve kuraktır. Su sıkıntısının olduğu kıraç topraklara sahip bölge büyük çöllerle kaplıdır. Orta Asya’da Kazakistan ve Özbekistan ekilebilir alan olarak en geniş alanlara sahiptir.
Orta Asya mutfak kültürü, Türk mutfağının temel taşlarından biridir. Bu mutfak kültürü ile ilgili bilgilere ise Divanü Lügati’t Türk’te yer verilen yiyecek ve içecekler ile ilgili kısımlardan ulaşılmaktadır. Et ve süt ürünleri bu bölge mutfağının temel özelliklerini oluşturan unsurların başında gelmektedir. Orta Asya yemek kültüründe hayvansal ürünlerin ağırlıkta olduğu yöresel ürünler çoğunluktadır. Geleneksel içecek olarak kımız ve darıdan oluşan boza tüketilmektedir.
Orta Asya mutfağında dana eti çok fazla tercih edilmemektedir. Kullanılan dana eti çoğunlukla pastırma ve kavurma olarak tüketilmektedir. Yörenin kurak olması, arazinin tarıma elverişliliğini azalttığı için sebze ürünleri bu bölge mutfağında oldukça kısıtlıdır. Orta Asya mutfağı, göçebe döneme bağlı olarak kısrak sütünden yapılan yoğurt ve benzeri yiyecekler ile kımız ve yiyeceklere konan otlar, bitki kökleri ve soğan ile karakterize edilebilmektedir.
Referanslar
Altıntaş, A. (1984). Divanü Lügati’t Türk’teki Yemek ve Yiyecekler, Türk Folkloru, 6 (60): 3; Gintzburger, G., Le Houe´rou, H. N. ve Toderich, K. N. (2005). The Steppes of Middle Asia: Post-1991 Agricultural and Rangeland Adjustment, Arid Land Research and Management, 19: 215–239; Gürsoy, D. (1995). Yemek ve Yemekçiliğin Evrimi. İstanbul: Sofra Yemek Üretim ve Hizmet A.Ş.; Koca, S. (2017). Eski Orta Asya’da Tabiat, İklim ve İnsan Unsuru, Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 1 (1): 1-18; Tezcan, M. (2000). Türk Yemek Antropolojisi Yazıları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.