Doğu Akdeniz yöresinde yaygın olarak yapılan bir tatlı çeşididir. Türkiye’de ana merkezi Hatay kabul edilse de benzer şekillerde Mersin, Kilis, Adana, Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin, Diyarbakır gibi illerde yapılabilmektedir. Antakya Künefesi (2008) ve Cennet Çamuru/Kilis Kaymaklı Kırma Künefe (2018) coğrafi işaretle tescillenmiş künefe tatlılarıdır. Künefe tatlısının birçok türü bulunmasına rağmen genel yapılış yöntemleri benzerdir. Genellikle iki katmanın arasına tuzsuz peynir koyularak yavaşça pişirilir ve üzerine hazırlanan şerbeti dökülür.

Künefe isminin kökenine bakıldığında, Eski Arapça yemek/mutfak kitaplarında kinafa olarak geçtiği görülmektedir. Nitekim kitaplarda geçen kinafa kelimesi tel kadayıf anlamında değil ince açılan bir hamur anlamında kullanılmıştır. Bununla birlikte, XIII. yüzyılda yazılan kitabü’l-vusla adlı yemek kitabında ince hamurun şerit şerit kesilmesi ile elde edilen bir kinafa tarifi yer almaktadır. Yine bundan daha önceleri künefeye benzeyen bir tatlıya XI. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmış olan Dîvânu Lugâti’t-Türk’te rastlanılmaktadır. Ayrıca, XVII. yüzyılda yazılmış olan Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde künefe tatlısının ismi geçmektedir.

Künefe tatlısının yapımında; tel kadayıf, taze künefelik peynir, tereyağı ve şerbet kullanılmaktadır. Kendine özgü alüminyum ya da kalaylı bakır künefe tepsisi ile pişirilir. Yayvan tepside iki tel kadayıf tabakası arasında künefelik peynirin pişirilmesi ve istenilen tatlılıkta şerbetin eklenmesi ile hazır hâle gelir. Antakya künefesinin alt ve üst yüzeyleri ayrı ayrı pişirilmektedir. Pişirilme işleminden sonra şerbet ilave edilir. Tatlının şekli genellikle daireseldir ve sıcak olarak servis edilir. Tüketimi esnasında içindeki peynirin liflenerek uzaması kaliteli olduğunun bir göstergesidir.

Antakya künefesinde kullanılan tel kadayıfın buğday unundan yapılması makbuldür. Hazırlanan tel kadayıfın kalınlığı bir-iki milimetre arasında olması tercih edilir. Kullanılan peynirin künefelik peynir (taze künefelik peynir, tuzlu (kestane) ya da tuzsuz künefelik peynir olmasına dikkat edilir. Yine peynir olarak Hatay peyniri, Urfa peyniri, Antep peyniri, lor peyniri gibi çiğ süte daha yakın olan taze peynirlerin kullanılması tercih edilir. Künefe tatlısı için hazırlanan şerbet, genellikle yüzde 60 oranında beyaz toz şeker, yüzde 40 oranında su kaynatılarak hazırlanır. Şekerin kristalleşmesini engellemek için birkaç damla limon suyu (bir litre şerbet için) ilave edilebilir. Antakya künefesinin endüstriyel ve ev tipi üretim süreçleri de benzerdir. İlk olarak, tereyağlı kadayıf karışımı hazırlanır ve önceden tabanı yağlanmış künefe tepsisine yayılır. Sonrasında, künefelik peynir tereyağlı kadayıf karışımının üzerine parçalanarak eşit şekilde yayılır. Daha sonra, ikinci tereyağlı kadayıf karışımı üst tabaka olarak tepsiye yayılır ve kısık ateşte altı kızarıncaya kadar pişirilir. Altı kızaran künefe çevrilerek diğer tarafı da pişirilir. Son olarak, hazırlanan sıcak şerbet üzerine dökülür ve sıcak şekilde servis edilir. Künefe tatlısı sade olarak servis edilebileceği gibi fıstık serpilerek, dondurma ya da kaymak ile de servis edilebilmektedir.

Cennet Çamuru/Kilis Kaymaklı Kırma künefe tatlısı da uzun yıllardan beri Kilis’te geleneksel olarak yapılan bir künefe tatlısıdır. Hazırlanışında kullanılan temel malzemeleri şu şekildedir; buğday unu, sadeyağ, beyaz toz şeker, kaymak, su, limon suyu pudra şekeri ve çekilmiş antep fıstığı. Bununla birlikte, arzuya göre tarçın serpilebilmektedir. Tel kadayıf üretilmesinde; iki kilogram buğday unu ile bir litre su karıştırılarak hamuru elde edilir. Daha sonra, bakır saclı döner ocağın üzerine delikli kılıflar kullanılarak akışkan kıvamdaki hamur akıtılır ve yaklaşık bir dakika süresince beyaz iplik şeklini alana kadar pişirilerek tel kadayıf elde edilir. Elde edilen tel kadayıf (bir kilogram) önceden ısıtılan sadeyağ (100 gram) ile yumuşatılarak iyice doğranır. Bu süreçte, ocağın altı hafif açılır ve kadayıfın alt kısımları kızartılır. Daha sonra, üzerine toz şeker (400 gram) ve Antep fıstığı (400 gram) dökülür ve tepsi içerisindeki kadayıfla üstü örtülür. Hazırlanan karışım farklı bir tepsi ile örtülür ve beş dakika kadar şekerin erimesi ve kadayıfın alt kısmının kızarması beklenir. Kızarma işlemi bittikten sonra ocağın altı kapatılır ve oluşan homojen karışıma soğutulmuş 300 gram şerbet (bir lt. su, 500 gr şeker ve beş ml. limon suyu) dökülür ve karıştırılma işlemine devam edilir. Son olarak, bir tepsiye ya da servisi yapılacak tabağa elde edilen karışım yerleştirilir ve üzeri kaymakla (bir kilogram) kaplanır. Kaymakla kaplanan karışımın üzerine pudra şekeri (50 gram), isteğe bağlı olarak tarçın ve/veya çekilmiş antep fıstığı eklenebilir. Son olarak, porsiyonlara ayrılan tatlı sıcak bir şekilde servis edilir.