Kültürel Miras Envanterleri

YAYINLAR/YAYINCILIK Rapor

Bir toplumun kültürel değerlerini korumak, tanıtmak ve gelecek nesillere aktarmak için oluşturulmuş sistematik kapsamlı bir veri setidir. Kültürel Miras Envanteri, herhangi bir ülkedeki doğal değerler, arkeolojik, mimari, sanatsal, etnografik, tarihi unsurlar gibi tüm kültürel varlıkların sistematik olarak sınıflandırılması, kaydedilmesi ve belgelenmesi sürecini kapsamaktadır. Bu envanter, kültürel mirasın korunması, yönetimi, erişilmesi ve gelecek kuşaklara aktarılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye'de kültürel miras envanterleri, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, yine aynı bakanlığa bağlı Yaşayan Miras ve Kültürel Etkinlikler Genel Müdürlüğü gibi kurumlar tarafından ayrıca birçok belediye, il kültür müdürlükleri ve üniversiteler tarafından envanter çalışmaları yürütülmektedir. Kültürel miras alanında yapılan envanter çalışmasında çoğunlukla yer alan bilgiler şunlardır; eserin adı, özellikleri, yeri, fotoğrafları, koruma derecesi, tescil durumu, tarihsel dönemi, kullanım şekli vb.dir.

Kültürel miras envanteri, kültürel mirasın korunması, yönetilmesi ve gelecek nesillere aktarılabilmesi için önemli bir araçtır. Bu envanterler sayesinde mirasın korunması için gerekli önceliklerin belirlenmesi, yasa dışı kültürel miras ticaretin önlenmesi, risk altındaki unsurların tespit edilmesi ve ulusal ya da uluslararası listelere aday gösterme süreçleri için önemli bir referans kaynağıdır. Bununla birlikte turistik faaliyetlerin planlanması, yerel halkın kültürel miras bilincinin arttırılması, sürdürülebilir kalkınma stratejileri gibi alanlarda kritik bir rol oynar.

Yapay zekâ ve dijitalleşme ile envanterlerin erişilebilirliği artmış, bunun sonucunda bilimsel araştırmalar, toplumsal farkındalık, eğitim faaliyetleri gibi alanlarda önemli kazanımlar sağlanmıştır. Fakat bu süreci yalnızca veri toplama süreci olarak düşünülmemelidir.  Aynı zamanda bu verilerin devamlı güncellenmesi, korunması ve sürdürülebilir kültürel politikalarla desteklenmesi gereken dinamik bir süreç olduğu göz ardı edilmemelidir. Kayıt altına alma ve kontrol sistemi olarak düşünülebilir. Envanter olmadan etkili bir yönetim mümkün değildir. Bu perspektifte kültürel miras envanterleri hem kültürel çeşitliliğin belgelenmesinde hem de gelecek nesillere aktarılmasında etkin rol oynamaya devam edecektir. 

Referanslar

Bakır, S., Adana Karaağaç, G. ve Uyguçgil, H. (2024). Coğrafi Bilgi Teknolojileri ile Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanterlerinin Oluşturulması: Büyükada, Nizam ve Maden Mahalleri Örneği, Journal of Geography(48): 49-64. https://doi.org/10.26650/JGEOG2024-1292825; Castro, F. (2025). An Inventory for the Portuguese Submerged Cultural Heritage, Journal of Maritime Archaeology, 1-17; T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2025). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://www.ktb.gov.tr, (Erişim tarihi: 13. 07. 2025); UNESCO Türkiye Millî Komisyonu. (2025). UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Resmî Web Sitesi. https://www.unesco.org.tr, (Erişim tarihi: 13. 07. 2025); UNESCO. (2003). Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage. Paris: UNESCO. https://ich.unesco.org/en/convention, (Erişim tarihi: 13. 07. 2025).

Konuyla ilgili diğer maddeler için bkz.: