Kültürel Bellek

Kavram Sosyoloji

Bellek; “Hem kişisel hem de ortak bir kimlik oluşumunu sağlayan, zihinsel süreçten oluşan bir mekanizma” şeklinde tanımlanmaktadır. Kültürel bellek ise, “Çok sayıda insan tarafından paylaşılması ve insanlara toplumsal bir kimlik oluşturulması açısından, toplu bir hafıza biçimi” olarak açıklanmaktadır. Kültürel bellek teriminin kullanım alanı incelendiğinde, benzer anlamları taşıyan iki terim vardır; kolektif bellek ve sosyal bellek. Fransız filozof ve sosyolog Maurice Halbwachs kolektif bellek terimini kullanmayı tercih ederken, tarih ve sosyal bilimlerde sosyal bellek, edebiyat ve felsefede ise genellikle kültürel bellek terimi kullanılmaktadır.

İnsanların geçmişle olan ilişkilerini sürdürmesi iki şekilde mümkündür; tarihi belge veya bilgiler ile zihinsel kodlamalar. Bu bilgi kaynaklarıyla beslenen insan, kendisiyle ve çevresiyle ilgili bilgileri belleğine kaydederek geçmişle olan bağını koparmaz. Toplumun geçmişi ve bugünü arasında sürekli bir etkileşim sağlayan kültürel bellek, temelini geçmişten alır ancak, geçmişin formu zaman içerisinde değişikliğe uğrar. Bu noktada, kültürel bellek için önemli olan, tarihin gerçekliği değil, nasıl hatırlandığıdır. Kültürel bellek, olgusallığı hatırlanan tarihe dönüştürürerek efsaneleri ortaya çıkarır. Bu durum, kültürel belleği gerçek dışı hâle getirmez tam aksine, kalıcı ve normaif bir güç unsuru haline getirir. Kolektif bir kavram olarak nitelendirilen kültürel belleğin sabit bir noktası vardır ama geleceği zaman içerisinde değişiklik gösterir. Bu sabit nokta, hafıza figürleri olarak adlandırılan; törenler, ayinler ve destanlar gibi kültürel değerlerdir.

Kültürel belleğin oluşumu, festivaller, bayramlar veya fotoğraf sergileri gibi etkinliklerde farklı kültürden insanların bir araya gelerek, etkileşim sağladığında güçlenmektedir. Günümüzde turistler, tanımak veya hatırlamak istedikleri kültürlere göre ziyaret yerlerini belirlemekte, kültürel değerleri turistik deneyimlerinin önemli bir parçası haline getirmektedirler. Turizm ve kültürel bellek etkileşimi sonucunda; turizm, kültürel belleğin tarihselleşmesinde önemli bir araç haline gelirken; kültürel bellek ise, bir turistik ürün olarak kabul görmektedir.

Referanslar

Assmann, J. (1995). Collective Memory and Cultural Identity, New German Critique, 65: 125–133; Assmann, J. (2008). Communicative and Cultural Memory, Cultural Memory Studies: An International and Interdisciplinary Handbook, 109–118; Marschall, S. (2016). The Role of Tourism in the Production of Cultural Memory: The Case of ‘Homesick Tourism’ in Poland, Memory Studies, 9 (2): 187– 202; Pollmann, J. (2008) Memory: Concepts and Theory, https://www.universiteitleiden.nl/en/research/research-projects/humanities/memory-concepts-and-theory#tab-1, (Erişim tarihi:19.06.2019).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Assmann, J. (2011). Kültürel Bellek- Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik (Çev. Ayşe Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.