Küba Mutfağı

Gastronomi Dünya Mutfağı

Christoph Colomb 1492 yılında Küba’yı keşfettiğinde adanın Japonya olduğunu düşünmekteydi. Colomb’un bu keşfinin ardından Yahudiler ve İspanyollar bu adaya göç ettiler. Böylece; Küba yerlileri, köle olarak Afrika kıtasının çeşitli yerlerinden getirilen siyahi nüfus, istiladan kaçan İspanyollar ve Yahudiler gibi çok çeşitli ada sakinleri, güçlü bir kültür ve etnik açıdan zengin bir nüfus ortaya çıkarttı.

Küba mutfağı, dünyanın farklı yerlerinden gelen yemek pişirme yöntemlerinden oluşan ve pek çok kültürle harmanlanmıştır. Yukarıdaki bilgilerden yola çıkarak Küba mutfağının; Afrika, Karayip ve İspanyol kültürlerinin karışımı olduğu söylenebilir. Domates, domuz eti, soğan, mısır, kekik, beyaz pirinç, kimyon ve siyah fasulye Küba’da kullanılan temel malzemelerdir. Küba’nın milli yemeği olan moros y cristianos, Küba’daki kültürel çeşitliliği en iyi anlatan yemeklerden biridir. Moros kelimesi Afrikalılara gönderme yaparak yemeğin içeriğinde yer alan siyah Meksika fasulyesini vurgularken cristianos kelimesi ise Avrupalılara göndermedir ve beyaz pirinci tanımlamak için kullanılmaktadır. Bunun yanında yemek, yılbaşı gecelerinde iyi şans getirmesi için de yenmektedir. Moros y crisitanos, ana yemek ve başka yemeklerin yanında garnitür olarak da tüketilmektedir.

Ülkenin en çok bilinen ve her evde sık sık tüketilen milli yemeği ise temelde siyah fasulye eklenerek yapılan beyaz pirinç pilavı olan ve muz kızartması ile servis edilen congri’dir. Congri ilk olarak yüzlerce yıl önce adanın yerli halkı tarafından yapılmaktaydı. Ancak diğer birçok Küba yemeği aslen Avrupa kökenlidir. İspanyol sömürgecileri XVI. yüzyılın başlarında adaya geldiklerinde anavatanlarının yöresel yemek kültürünü adaya taşıdı. Safranlı pilav ve deniz ürünleri karışımı bir yemek olan paella adanın İspanyol esintilerini en belirgin yansıtan yemektir. Ülkede ıstakoz dışındaki deniz mahsulleri çok sık tüketilen yiyecekler grubunda yer almamaktadır. Ancak balıkçı kasabalarında isimleri; cherna, aguja ve pargo olan balık yemekleri de bölgesel yerel lezzetler arasındadır.

Küba mutfağı, soslarıyla da ünlü bir mutfaktır. Tropikal meyveler kullanılarak yapılan soslar ve meyveleri lezzetlendirmek için kullanılan; peynir sosu, Salsa de Isla Bella (Güzel Ada Sosu), Salsa Flamingo (Flamingo Sosu) bu soslardan bazılarıdır. Tropik iklimin hakim olduğu ülkede; tarçın elması, muz, avokado, mango, demirhindi, Hindistan cevizi, mamey gibi tropik meyvelerin tüketimi oldukça yaygındır.

Afrika köleleri 1700’lü yıllarda Küba’ya getirildiğinde, pişirme yöntemlerini ve yemeklerini beraberlerinde getirirler. Ham maddesi platano macho isimli bir muz türü olan ve Afrika kökenli geleneksel bir atıştırmalık olan tostones isimli yemek uzun ince kesilerek kızartılan muz dilimlerinden oluşmaktadır. 1800’lü yıllarda, köle ticareti azaldıkça, Çin ve diğer uluslardan işçiler Küba’nın şeker kamışı ve tütün tarlalarında çalışmaya başladı. Yıllar geçtikçe, dünyanın dört bir yanından birçok göçmen Küba’ya geldi ve en sevdikleri tarifleri yanlarında getirdi. Bu nedenle, Küba’da çok çeşitli kültürlere ait yemekler ortaya çıksa da aslen Küba geleneksel mutfağı, pirinç ve fasulye gibi ürünlerin zeytinyağı, sarımsak, kekik ve kimyon gibi birkaç temel bileşenle birleştirilerek yapıldığı basit bir mutfaktır. Sarımsak, soğan, dolmalık biber, domates, yemeğe bağlı olarak çeşitli baharatlar ve malzemelerle oluşan sotelenmiş bir karışım olan sofrito birçok Küba yemeğinin temelini oluşturmaktadır. Örneğin; sofrito, kıyılmış et ile yapılan ropa vieja isimli yemeğin kalbidir. Ayrıca etli ve patatesli güveç olan carne con papa ve kıyma, domates, kuru üzüm ve zeytin ile yapılan picadillo temelinde sofrito olan diğer yemeklerdir. Yemeklerin bir başka temeli ise adobo isimli; sarımsak turşusu, limon suyu ve kimyondan oluşan sostur. Et, tavuk ve deniz ürünleri pişirilmeden önce lezzetlendirilmek için sıklıkla adobo kullanılmaktadır.

Taze meyvelerle dolup taşan bir ülkede, Küba tatlılarının; ananas halkaları, mango dilimleri, guavo meyvesi ve kavun dilimleri içermesi şaşırtıcı değildir. Bunun yanında Küba halkı zengin malzemeli tatlıları sever. Genellikle en sevilen bazı Küba tatlıları, sütlaç ve klasik pişmiş muhallebi de dahil olmak üzere İspanyol kökenlidir. Küba’da tropikal bir içecek olan batidos de leche (milkshake) tüketimi yaygın bir içecektir.

Küba’da tipik bir kahvaltı sofrasında genellikle; bir fincan café con leche (sütlü kahve) ve tereyağlı Küba tostu veya kızarmış yumurta ve ardından koyu espresso tüketilmektedir. Küba’da kahvaltı 06:00-09:00 arasında yapılmaktadır. Öğle yemeği 11:30-12:30 arasında, akşam yemeği ise 18:00-19:00 arasında yenirken bu öğünler genellikle beyaz pirinç, baklagil, et ve salatalardan oluşmaktadır.

Fidel Castro’nun iktidara gelmesinden sonra, Komünist hükümet din uygulamasını reddetti ve dini bayramlar 90’lı yıllara kadar yasaklandı. Bu yasaktan dolayı Hıristiyanlıkta önemli bir yeri olan birçok Noel geleneği unutulmaya yüz tutsa da, yasağın kalkmasıyla birlikte son yıllarda Noel kutlamaları eski ihtişamına geri dönmeye başladı. Küba’da Noel arifesinde La Noche Buena olarak adlandırılan ve kalabalık aile bireylerinin aynı sofrayı paylaştığı Noel Arifesi yemeği yenilmektedir. Lechón asado (domuz rostosu), fasulye, pilav ve chicharrones olarak bilinen bir lahana salatası vigoron, uzaklardan gelen akrabaların bir araya geldiği bu özel gecede kurulan sofraların olmazsa olmazıdır. Elma suyu da popüler bir noel içeceğidir. Yılbaşı gecesinde gece yarısı saat 12’yi vurduğunda, her çan sesi için 12 adet üzüm yenir ve her üzüm yılın bir ayını temsil etmektedir.

Referanslar

Behnke, A. ve Valens, V. M. (2004). Cooking The Cuban Way: Culturally Authentic Foods, Including Low-Fat and Vegetarian Recipes. Minneapolis: Lerner Publications; Belge, M. (2016). Tarih Boyunca Yemek Kültürü. İstanbul: İletişim Yayınları; Galeano, E. (2013). Latin Amerika’nın Kesik Damarları, (Çev.: R. Hakmen ve A. Tokatlı. İstanbul: Çitlenmik Yayınları; Guliyeva, D. (2010). Küba Hikâyeleri (Editör: S. Özavcı). İstanbul: Havana Club.