Kolombiya Mutfağı
Gastronomi Dünya Mutfağı
-
2019
Adına rağmen Kolombiya, kâşif Christopher Columbus tarafından keşfedilmedi; hatta Colombus, hayatı boyunca ülkeye hiç adım atmadı. Kolombiya, 1499 yılında Colombus’un arkadaşı olan Alonso de Ojeda tarafından keşfedildi ve 1525 yılında İspanyolların Kolombiya’yı sömürgeleştirme sürecine başlaması ülkenin İspanyol İmparatorluğu’nun bütünleşik bir sömürgesi haline gelmesine yol açtı. 1886 yılında ise ülke bağımsızlığını ilan ederek Kolombiya Cumhuriyeti adını aldı. Kolombiya toprakları tarihi boyunca İnka İmparatorluğu, Musica, Taynana, Sinu gibi medeniyetlere ev sahipliği yaptı.
Ekvatora olan yakınlığı, su kaynaklarının bolluğu ve toprak çeşitliliği sayesinde ülkede yetiştirilen tarım ürünleri oldukça zengindir. Bu nedenle Kolombiya mutfağı çok çeşitlidir. Ülkenin; Karayip kıyılarında, And dağlarında, ovalarda toprağı bulunduğu ve Bogota, Cali ve Medellín şehirleri kendilerine özgü yemeklere sahip oldukları için mutfaklarda yapılan yemek çeşitleri bölgelere göre önemli ölçüde değişmektedir. Ülkenin bazı bölgelerinde kavrulmuş karıncalar veya gine domuzu gibi spesiyaller bulunurken; diğer bölgelerde yaşayan halk bu yemekleri tüketmemektedir. Kolombiya’nın kuzeydoğu kırsalında yaşayan yerli halk tarafından ağırlıklı olarak tüketilen karıncaların afrodizyak etkisi olduğuna inanılmakta ve bu yemek yeni evlenen çiftlere düğün hediyesi olarak verilmektedir. Mevsiminde toplanan karıncaların ayakları ve kanatları kopartılmakta ve tuzlu suya batırılıp seramik tencerede kavrularak tüketilmektedir.
Kolombiya’da mutfak kültürü, çok çeşitli fauna ve bitki örtüsünün yanı sıra etnik grupların kültürel geleneklerinden de etkilenmektedir. Ülkede en yaygın tüketilen yiyecek maddeleri; pirinç, mısır, patates, yuca, sığır, tavuk, domuz ve keçi etleri, balık ve deniz ürünleridir. Kolombiya mutfağında ayrıca cape bektaşi üzümü, feijoa, arazá, dragon meyvesi, mangostino, granadilla, papaya, guava, böğürtlen, lulo, soursop ve maruçya gibi çeşitli tropik meyvelerin tüketimi de oldukça yaygındır. Öğütülmüş mısırdan yapılan bir çeşit krep olan arepa, Kolombiya mutfağının en eski yemeklerinden biridir. Tüketimi yaygın olan çorbalar arasında; sancocho de gallina (kök sebzeli tavuk çorbası) ve ajiaco (patates ve mısır çorbası) vardır. Ülkede en çok tüketilen atıştırmalıklar; mısır unu, yuca nişastası, peynir ve yumurtadan yapılan ve içerisine reçel koyularak tüketilen bir ekmek olan pandebono, arepa, aborrajados (peynirli, kızarmış tatlı yeşil muz), yapımı çok zahmetli olan ve Kolombiya böreği olarak da bilinen empanadas ve cuajada peyniri ve mısır unu ile yapılan bir ekmek olan almojábanas’dır. Tüketimi yaygın olan ara sıcaklar ise: papas criollas al horno (kızarmış And patatesi), papas chorreadas (peynirli patates) ve arroz con coco’dur (hindistancevizi ve pirinçli garnitür).
En çok tüketilen ana yemeklerden biri olan bandeja paisa, yerel halkın Kolombiya mutfağını temsil ettiğini düşündüğü bir yiyecek tabağıdır. Bu tabak; beyaz pirinç, haşlanmış kırmızı fasulye, carne en polvo (haşlanmış ve dövülmüş sığır eti), chicharrón, chorizo, kızarmış olgun muz, kızarmış yumurta, arepa, avokado ve hogao adı verilen bir soğan ve domates sosundan oluşmaktadır. Bir diğer ünlü Kolombiya yemeği ise kızartılmış domuz dolması olarak bilinen ve sarı bezelye, yeşil soğan, sarı pirinçten oluşan, yaklaşık 10 saat boyunca açık tuğla bir fırında pişirilerek tüketilen leshona tolimense’dir. Patates, muz, yuca ve dana etinden oluşan mamona ve et, peynir, meyve veya sebzelerin mısır unlu hamur sarılıp ardından muz yaprağına sarılarak pişirildiği tamale ise diğer önemli ana yemeklerdendir.
Kolombiya mutfağında yer alan yemeklerde genellikle et bulunduğu için ülke mutfağının vejetaryenler için bir cennet olmadığı söylenebilir. Kıyı bölgelerinde, hindistancevizi sütünden yapılan bir sos ile hazırlanmış balık, ıstakoz ve deniz mahsullerinin tüketimi yaygınken, çok çeşitli meyve türlerine rastlamak mümkündür. Başkent Bogota ülkenin orta kısımda kalırken burada çorba çeşitleri çok tüketilmektedir. Bogata’da en çok mısır, tavuk, tropik sebzelerle yapılan çorbalar, çok çeşitli pilavlar ve arepa tüketilmektedir. Mutfaklarda baharat tüketimi çok yaygındır ve en çok kullanılan baharat kimyondur. Kolombiyalı halk et ve tavuk yemeklerinde bol miktarda taze soğan ve sarımsak kullanmaktadır. Ülkenin güneyine gidildikçe ormanlık alanlarda kablumbağa ve iguana yumurtasının tüketimi yaygındır. Çay saatlerine onces denir ve bu zamanlarda sıcak çikolata içilmektedir.
Kolombiya’da kahvaltı öğünü oldukça önemli olup genellikle; meyve suyu, kahve veya sıcak çikolata, meyve, yumurta ve ekmekten oluşmaktadır. Ayrıca, And Dağları’nın geleneksel bir kahvaltısı olan ve haşlanmış yumurta ve kişniş yaprakları ile baharatlanmış haşlanmış yumurtalı bir süt çorbası olan changua da sıkça tüketilmektedir. Kırsal kesimlerde 12:00-14:00 saatleri arasında servis edilen öğle yemeği günün ana yemeğidir. Geleneksel bir öğle yemeği menüsünde, çorba, ana yemek, içecek ve bazen tatlı yenilmektedir. Akşam yemeği ise 19.00-20.00 saat aralığında yenilirken daha çok atıştırmalık yiyeceklerle geçiştirilmektedir.
Bira, Latinlerin en çok sevdiği alkollü içeceklerden biridir. Kolombiya’da en popülerler bira çeşidi Club Colombia isimli biradır. Ayrıca ülkede refajo adı verilen ve kola ile şampanyanın karışımından oluşan serinletici içecek de sık sık tüketilmektedir. Sık tüketilen bir diğer içecek ise rafine edilmemiş şeker kamışı, karanfil, tarçın ve portakal yaprağıyla tatlandırılmış, pişmiş pirinç veya mısırdan yapılan hafif fermente bir içecek olan masato’dur.
Kolombiyalılar Noel ve Noel arifesini aileleri ve sevdikleriyle bir arada geçirirler. Akşam geç saatlerde başlayan Noel yemeklerinden en sevilenlerinden biri olan Buñuelo, kızartılmış küçük, yuvarlak bir hamur topudur. Bunun yanı sıra; tamales, hammadesi tavuk ve üç çeşit patates olan ajiaco isimli çorba, Noel zamanı Kolombiya’da her evde bulabileceğiniz natilla isimli muhallebi, empanada ve kuru üzüm, erik, baharat, şarap gibi pek çok malzemeyi bünyesinde barındıran torta negra isimli kek Noel’de halkın yemek masalarını donatan diğer yemeklerdir. Noel arifesinde ise Noel kurabiyesi pişirme partileri düzenlenmektedir. Diğer Latin ülkelerinde olduğu gibi Kolombiya’da da gece yarısı saat 12’yi vurduğunda 12 adet üzüm yenilmektedir. Her üzüm bir ayı temsil eder ve her ay için bir dilek tutulmaktadır.
Referanslar
Lovera, J. R. (2005). Food Culture in South America. Westport, Conn: Greenwood Press; Mahecha, J. (2017). A New Culinary Culture in Colombia: Equality and Identity in the Interpretation of Traditional Cuisines. Amerika Birleşik Devletleri: Cornell University; Janer, Z. (2008). Latino Food Culture. Westport, Conn.: Greenwood Press.