Kazakistan Mutfağı
Gastronomi Dünya Mutfağı
-
2019
Türk Cumhuriyetleri arasında en büyük yüzölçümüne sahip ülkedir. Orta Asya bozkırlarına yayılmış bir konumda olan Kazakistan, Sovyetler Birliği’nin 1990 yılının başında dağılmasıyla bağımsızlığına kavuştu. Kazakistan mutfağı, XVIII.-XX. yüzyıllarda her yönden zenginleşti. Bu tarihler arasında Ruslarla ve diğer azınlıklarla iç içe yaşanması, bu mutfak kültürünü etkilemiş durumdadur. Kazak mutfağında beslenme kültürü bölgeler arasında farklılaştı. Batı ve Hazar bölgesinde balık, Astana’ya yakın bölgelerde et ve etle yapılan yiyecekler, Güney bölgesinde sebzeli ve baharatlı yemekler daha yoğunluktadır. Diğer mutfaklarda olduğu gibi, Kazakistan mutfağı da farklı mutfaklardan etkilenen, farklı yiyecek ve içecekleri küçük değişimlerle veya olduğu gibi kültürüne alan bir mutfaktır. Kazak mutfağında yemekleri; çorbalar, sıcak yemekler, etli ve sütlü yemekler, hamur işleri şeklinde sınıflandırmak mümkündür. Özellikle, ana öğünlerde yenilip içilen çorbalar ve sıcak yemeklere özel bir önem verilir. Orta Asya’nın zengin mutfaklarından biri olan Kazak mutfağında ekmek çok önemlidir. Tereyağı, iç yağı, kuyruk yağı fazla kullanılmaktadır.
Güney Kazakistan da en çok tutulan ve yenilen etin başında at eti gelmektedir. Bunu koyun eti ve sığır eti izlemektedir. Bu yörelerde özellikle yağlı etler tercih edilmektedir. Aynı şekilde diğer yemeklerde de oldukça fazla taze may (tereyağı) kullanılmaktadır. Hamur yemekleri çoğunluktadır. Ayran, Kazak mutfağında ayrı bir yere sahiptir. Diğer içecekler; şubat, kımız, kımran, katık, şalap, koyurt pak, çay, koce şeklinde sıralanabilir. Güney Kazakistan’da sular çok kireçli olduğundan günümüzde sofraya su yerine çay ve maden suyu konulmaktadır. Sütlü yiyeceklerden kilegey, tereyağı, kaymak, turta, yoğurt, katık süzme, kurt, ak irimşik, kırmızı irimşik, bal kaymak, kakarım koje gibi, yemekler yapılmaktadır. Soğan, yemeklerin hazırlanmasında kullandığı gibi, salata malzemesi olarak da tüketilmektedir. Yemeklerde baharatlar, dereotu, maydanoz ve defneyaprağı gibi otların kullanımı da oldukça yaygındır.
Pilmen Kazak mutfağında bayramlarda, düğünlerde ve davetlerde pişirilen, seçkin misafirlere ikram edilen mantıya benzer bir yemektir. Pilmen, etle ve bir çeşit peynir olan irimçik ve kendir tohumu ile burçak gibi sebzelerle de pişirilmektedir. Pilavlar genelde et yemeklerini takviye amacıyla verilmektedir. Yemeğin hazırlanması esnasında soğan, kıyma ya da et, salça ve sebzeler gibi tatlandırıcı ya da ana madde olarak kullanılan malzemeler, su konmadan önce yağda kavrulmaktadır. Kazak mutfağı, koyun etinin ağırlıklı olarak kullanıldığı bir mutfaktır. Etlerin diğer mutfaklara nazaran daha ince kesilmesi lezzet farkını ortaya çıkarmaktadır. Kazak mutfağında çorba en son sunulmaktadır. Çorba çeşitleri olarak; jas sorpa, ak sorpa, külşe sorpa, bozbaş sayılabilir. Kuru meyveler hoşaf yapımında kullanıldığı gibi bazı yörelerde yemeklerde de kullanılmaktadır. Tatlı çeşidi oldukça fazladır. Hamur ve süt tatlıları hâkimdir. Aynı zamanda helva çeşitleri de yaygındır.
Referanslar
Doğan, C. (2007). Kazak Türklerinde Konukseverlik ve Konuk Ağırlama, Sosyoloji Konferansları Dergisi, 36: 27-44; Doğdubay, M. (2000). Türkiye’de Özellikli Restoranlarda Pazarlama Sorunları ve Çözüm Önerileri: Bir Örnek Uygulama (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Ercan, S. ve Gökdeniz, İ. (2009). Girişimciliğin Gelişim Süreci ve Girişimcilik Açısından Kazakistan, Bilig. 49 (Bahar): 59-82; Yergaliyeva, A. (2011). Destinasyon Markalaşma Sürecinde Yerel Mutfağın Rolü: Uralsk Bölgesi’ndeki Restoranlar Üzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Güçlü-Nergiz, H. (2019). Orta Asya Mutfağı. İçinde; M. Sarıışık ve G. Özbay (Editörler), Uluslararası Gastronomi (Temel Özellikler- Örnek Menüler ve Reçeteler) (ss. 287-312), Ankara: Detay Yayıncılık.