Karadağ Mutfağı
Gastronomi Dünya Mutfağı
-
2019
Akdeniz lezzetleri ile oryantalist tatların iç içe geçtiği Karadağ’da İtalya, Osmanlı, Bizans ve Macaristan mutfağından izlere rastlamak mümkündür. Ülke genelinde et tüketimi birinci sırada yer alsa da Adriyatik kıyılarında deniz ürünleri ve zeytinyağlı yiyecekler; başkent Podgorica ve İşkodra Gölü etrafında balık ve sebze yemekleri; yüksek bölgelerde ise yoğurt ve krema eşliğindeki et yemekleri ile füme salam ve jambon çeşitleri çok yaygın tüketilen yiyeceklerdendir. Bölgeden bölgeye farklılık gösteren mutfak kültürü kıyı kesimlerde daha çok Akdeniz mutfağı etkisindeyken, orta kesimlerde doğu mutfağına yakındır.
Karadağ mutfağının en popüler yemeği Rastan’dır. Koyu yeşil lahanayı koyun eti, ev yapımı sosis gibi çeşit etlerle karıştırarak pişirdikleri bu yemek evlerde de en çok tüketilen yiyecekler arasındadır. Karadağ mutfağının diğer en meşhur yemeği olan Kaçamak’ın yapımında ise yerel patates ile peynir kullanılmaktadır. Kaçamak, kaymakla piştiğinde adı Smocani kaçamak olarak adlandırılmakta ve ana yemek olarak tüketilmektedir.
Karadağ’ın kıyı bölgelerinde en çok tüketilen gıdaların başında gelen diğer bir ürün ise balık çeşitleridir. Barbunya, mercan, palamut ve kefal gibi balıklar genellikle ızgarada pişirilerek, zeytinyağı ile sunumu yapılmaktadır. Balık haşlamasına ise, patates ya da pazı, kaya balığı yahnisine de polenta (mısır irmiği, tereyağı ve eriyen bir peynirle yapılan püre) eşlik eder. Türkiye’de Karadeniz Bölgesi'ne ait mıhlamanın karşılığı bir yemektir. Ülkenin en önemli gölü olan İşkodra Gölü'nden çıkan sazan ve yılan balıkları pişmiş olarak, ya da tütsüleme yöntemi ile kurutulmuş, yani füme olarak Karadağ mutfağının en önemli yemeklerini oluşturmaktadır. Podgorica usulü sazan balığı, sarımsak, soğan, maydanoz, havuç ve kereviz ile çeşnilendirilirken, yılan balığı daha çok füme olarak tercih edilmektedir. Midye, kalamar ve ahtapot gibi deniz ürünleri bölge mutfağının en önemli yiyeceklerindendir. Bu kıyı mutfağının belirgin özelliklerinden biri de, sebzelere geniş yer verilmesidir. Domates, kabak, biber, patlıcan gibi sebzeler, ayrıca patates, soğan ve sarımsak önemli ürün çeşitleridir. Karadağ mutfağında, kıyma ve pirinçle yapılan yaprak sarmasına Yapraci (Japraci) denilmektedir. Karadağ mutfağında, Türkçe kökenli başka birçok yemek ismine rastlanmaktadır. Çorba, papara, kaçamak, helva, baklava, börek ve çay bilinen en önemli örneklerdendir.
Karadağ’ın ormanla kaplı olan iç ve kuzey kesimleri, mutfak çeşitliliğinin en zengin olduğu bölgelerdendir. Kuzey ve iç bölgelerde yer alan yörelerde, süt ürünleri ve et yemekleri mutfağın temelini oluşturmaktadır. Kaymak ve yoğurt, birçok yemek reçetesinde ana malzeme olarak kullanılmaktadır. Bölge mutfağının en önemli ana yemekleri, ızgara koyun ya da süt kuzusu, oğlak, şiş ve Popeci diye anılan, peynir paneli domuz bifteğidir. Et yemekleri çoğunlukla patates, lahana ve polenta ile servis edilmektedir. Bu yörelerde, yabani mantar da, mevsiminde bol tüketilen ürünlerdendir. Osmanlı kökenli parmak şeklindeki köftelerden oluşan çevapi, diğer Balkan ülkelerinde olduğu gibi, Karadağ’da da çok yaygın ve de önemli bir et yemeğidir. Somun ekmek içinde, yanında kuru soğan ya da yoğurt ile birlikte yenilmektedir. Ülkede, et yemekleri genellikle odun kömürü ateşinde, ya da saçta pişirilmektedir.
Ekmek, süt, peynir ve bulunan bir baharatla yapılan Papara, baharatlı bir biftek çeşidi olan Pleyskavica ile domuz ya da kuzu etinden, soğanlı ve baharatlı bir kebap olan Raznyi, Njeguşka Çetinyska Prşuta olarak bilinen ve barbunya eşliğinde servis edilen kurutulmuş et kızartması ülke mutfağının geleneksel yemeklerindendir. Karadağlılar için çocuklarına yemek yapmayı öğretmek bir gelenektir.
Referanslar
Karadağ (2011). Diplomat Atlas Dergisi, 13 (Temmuz); Ekinci, E. B. (2017). Karadağ Seyahat Notları, Türkiye Gazetesi, (13.11.2017); Podgorica Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2013). Karadağ ile İlgili Sık Sorulan Sorular. Ankara.