Tarih boyunca Fenike, Yunan, Roma ve Endülüslüler’in hâkimiyet sürdüğü İspanya topraklarında XV. yüzyıldan itibaren hâkimiyeti elde eden Katolik Monarşisi ile İspanya Krallığı’nın temelleri atıldı. Hem bu topraklarda hüküm süren farklı kültür ve dinler, hem de tarih boyunca diğer ülkeler ile etkileşimler İspanyol mutfağının gelişiminde etkili oldu. Amerika Kıtası’nın keşfi ve ayrıca Afrika ve Uzakdoğu’da sömürgeciliğin başlaması da İspanyol mutfağının şekillenmesinde etkili olan bir diğer faktördür.

İspanyol mutfağının gelişimine hem farklı bölgelerden getirilen yiyecekler hem de farklı yemek hazırlama teknikleri katkı sağladı. Zeytin, nohut ve hayvan yetiştiriciliği Fenikeliler ve Antik Yunanlılar tarafından, buğday, bal, üzüm ve şarap yapımı ise Antik Yunanlılar, zeytinyağı yapımı ise Romalılar tarafından yarımadaya getirildi. Patlıcan, limon, portakal, şeker kamışı, pirinç, badem, ıspanak ve kişniş, safran ve kimyon gibi baharatları ise Endülüslüler yarımadaya taşıdı. Amerika’nın keşfi ile çikolata, vanilya, domates, avokado, acı biber, ananas, beyaz ve tatlı patates, mısır ve kabak Amerika kıtasından İber Yarımadası’na ve oradan da Avrupa’ya taşındı.

Endülüslülerin aynı kaptan yemek yeme kültürü Valensiya bölgesinden ortaya çıkan paella, önceki günden kalan ekmeklerin kızartılması ile hazırlanan migas veya un lapası gachas gibi yemeklerin ortaya çıkmasında etkili oldu. Nohut ve mercimek gibi baklagillerin sulu yemeklerde kullanımı da yine Endülüs etkisi olarak ülke mutfağında görüldü. Endülüslülerin İspanyol mutfağına diğer bir etkisi, et yahnilerinde meyve kullanılmasıdır. İspanyol mutfağında yer alan hamur kızartmaları da yine Endülüslülerin etkileri olarak sayılabilir. Lokma benzeri bu kızartmalara buñuelos, boladinhos, roscos, filhós, pestiños örnek verilebilir. Turrón, marzipan gibi ballı, bademli tatlılarda da yine Endülüs etkisi ile ülke mutfağında yerini aldı.

İspanya’nın coğrafi yapısı koyun keçi gibi küçükbaş hayvan yetiştiriciliğine uygundur. Hem Atlantik Okyanusu’na hem de Akdeniz’e kıyıları olması nedeni ile deniz mahsulleri de ülke mutfağında önemli bir yere sahiptir. Ayrıca ülke ilkimi üzüm ve zeytin gibi meyvelerin üretimi için uygundur. İspanya, yaklaşık 6.5 milyon ton ile dünya zeytin üretiminde birinci sırada yer almaktadır.

İspanya mutfağında bölgesel farklıklar dikkat çekmektedir. Atlantik Okyanusu'nun kıyılarında yer alan Bask bölgesinde barlam balığı, palamut, sardalye ve hamsi önemlidir. Bölgede yüksekliği 1400 metreyi geçen Bask Dağlarından toplanan mantar ve kestane de bölge mutfağının önemli bileşenleridir. İspanya’nın merkezinde yer alan Kastilya bölgesinde iklim ve coğrafi özellikler koyun ve keçi üreticiliği ile tahıl üretimi için uygundur. Manchega ırkı koyunların sütünden elde edilen manchego peyniri bölgenin en önemli ürünlerindendir. İspanyol mutfağı ile özdeşleşmiş pirinç yemeği paella’nın ana vatanı Valensiya bölgesidir. Bölgede üretilen kısa boylu tombul pirinçler paella üretiminde kullanılmaktadır. Ülkenin en eski mutfak kültürüne sahip Katalan bölgesinde mutfaktaki ana bileşenler zeytinyağı, sarımsak, soğan, domates, badem, kuru üzüm ve kekik, biberiye ve defneyaprağı gibi baharatlardır. Ayrıca bölgede geleneksel lezzetleri yenilikçi teknikler ile yeniden yorumlayan önemli şefler bulunmaktadır. Endülüs bölgesinin en öne çıkan ürünü kısmen doğal olarak meşe palamudu ile kısmen besicilik ile beslenen siyah domuzların etinden üretilen serrano ve bellota adı verilen iki tür domuz pastırmasıdır.

İspanya’da ana öğün saatleri diğer Avrupa ülkelerinden farklıdır. Günün ilk öğünü olan kahvaltı desayuno olarak adlandırılır ve kahvaltında sadece kahve ve hamur işi tüketilmektedir. Comida olarak adlandırılan öğlen yemeği saat 14:00’de festival veya tatil günlerinde saat 16:00’da yenilmektedir. Akşam yemekleri ise saat 22:00 gibi ve genellikle evde yenilmektedir. Akşam yemekleri, öğlen yemeklerine göre daha hafiftir ve genelde sebze veya balık yemekleri tercih edilmektedir. Ana öğün aralarındaki sürenin uzun olması nedeni ile İspanyol mutfak kültüründe ara öğünler önemlidir. Sabah kahvaltısı ile öğle yemeği arasındaki ikinci kahvaltı almuerzo olarak adlandırılmakta ve kahve ile sandviç tüketilmektedir. Öğle yemeği ile akşam yemeği arasındaki ara öğüne merienda denilmektedir. Bu ara öğünde iş çıkışı barlarda bir araya gelen İspanyollar tapas adı verilen meze benzeri küçük porsiyonlara sahip yemekler ve düşük alkollü içecekler tüketirler.

Yeme alışkanlıkları mevsimsel farklılıklar göstermektedir. Yazın özellikle sıcak bölgelerde salata veya gazpachos adı verilen soğuk domates çorbası tüketilirken kışın ise özellikle baklagiller İspanyol yemeklerinin vazgeçilmez öğeleridir. Nohut (garbanzo) yahnisi veya kuru fasulye ve domuz eti ile hazırlanan fabada asturiana soğuk günlerde öne çıkan geleneksel yemeklerdir. Noel, Epifani gibi dini ve özel gün kutlamalarında farklı geleneksel ürünler ön plana çıkmaktadır. Turrones, marzapan ve polvorones gibi şekerlemeler Noel için hazırlanmaktadır. Epifanide ise roscon adı verilen badem, şeker ve kurutulmuş meyveler ile süslenmiş tatlı ekmekler hazırlanmaktadır.