İskandinav Mutfağı
Gastronomi Dünya Mutfağı
-
2019
İskandinavya, Avrupa’nın kuzeyinde yer alan ve üç ülkeden oluşan coğrafi bölgenin adıdır. Bu ülkeler Danimarka, İsveç ve Norveç’tir. Bu ülkelerin İskandinav ülkeleri olarak adlandırılmalarının nedeni İskandinav Yarımadası’nda yer almalarından dolayıdır. İskandinav isminin kökeninin ise, bugün Güney İsveç’te Scania olarak bilinen bölgeden geldiği kabul edilmektedir. Bu üç ülke ile beraber Finlandiya, İzlanda, Faroe Adaları, Åland Adaları ve Grönland ise Nordik ülkeleri olarak ifade edilmektedir. Bazı kaynaklar İskandinav mutfağı kapsamına Nordik ülkeleri olarak sayılan bazı ülkeleri de dâhil etmektedir. Ancak Danimarka, İsveç ve Norveç ile beraber diğer kuzey ülkelerini de kapsayan mutfak İskandinav mutfağından ziyade Nordic Cuisine olarak ifade edilmektedir.
İskandinavya olarak adlandırılan bölgenin Avrupa kıtasının kuzeyinde bulunması ve kuzey kutbuna yakın olması İskandinav ülkelerinin mutfak kültürünün şekillenmesinde temel belirleyici oldu. İklim, coğrafi özellikler ve farklı zaman yapısı bu yarım ada ülkelerinin mutfaklarını şekillendirdi. Üç İskandinav ülkesinin (Norveç, Danimarka, İsveç) mutfağı benzerlik göstermektedir. Dünyanın diğer bölgelerinde görüldüğü biçimde, coğrafi veya sosyal bağlamlar tarafından belirlenen bir İskandinav mutfağı yoktur.
İskandinav mutfağı, genellikle çok hafif ve çok baharatlı olmayan, basit bir pişirme stiline dayanmaktadır. Kahvaltı, öğle ve akşam yemekleri İskandinav Yarımadası’nın her yerinde günün ana yemekleridir. Her ne kadar çoğu Avrupa ülkesi öğle yemeğini günün ana yemeği olarak görse de, İskandinav ülkeleri akşam yemeğine daha fazla önem vermektedir. Tarihte, Vikingler’in kullanmış olduğu yemek pişirme tarzları ve yemeklerin birçoğu bugün İskandinav mutfağında hala mevcuttur ve İskandinavlar bu yiyeceklerin orijinalliğini korumaktadır. Binlerce yıl önce yaşayan Vikinglerin uzun yolculuklarına hazırlık olarak yiyecekleri tuzlamak, kurutmak, muhafaza etmek ve lezzetlerini arttırmak için çeşitli yöntemler geliştirdikleri bilinmektedir. Viking yemeklerinde malzeme olarak hemen hemen her zaman istiridye veya midye ve bazen de koyun eti, peynir, lahana, elma, soğan, meyve ve kuruyemiş (fındık, fıstık, ceviz vb.) kullanıldı. Günümüzde de bu malzemeler birçok yerel yemeklerde kullanılmaktadır.
İskandinav mutfağında domuz eti, sosis, ördek ve diğer kanatlı hayvanlar, kuzu, deniz ürünleri, lahana, patates, pancar, sarı şalgam ve şalgam gibi kök sebzeler, mantar, dereotu, kimyon, hardal, süt ürünleri ve ardıç meyveleri yoğun olarak kullanılmaktadır. İsveç ve Norveç’in en kuzeyinde, ren geyiği de mutfakta önemli yer tutmaktadır. Önceleri ithal edilen kakule ve tarçın gibi baharatlar da günümüzde yaygındır. Her türlü meyveler (ahududu, kekre yemiş ve yaban mersini) her türlü tatlı yapımında değerlendirilmektedir. Kurutulmuş meyvelerden yapılan çorbalar özellikle kış aylarında popülerdir. İskandinav mutfağında krepler, kurabiyeler ve hamur işleri de önemli bir yer tutmaktadır.
İskandinavya’nın kendine özgü bazı yemekleri şunlardır:
Taze veya kurutulmuş meyvelerden yapılan meyve çorbası. Kurutulmuş meyve çorbalarında genellikle tarçın, kakule veya karanfil kullanılmaktadır. İsveç’in tuzla marine edilmiş somonu Gravlax. Genellikle iştah açıcı olarak sunulan gravlax, çavdar krakerinde ekşi krema ve dereotu ile servis edilmektedir. Lutefisk, Norveç mutfağına özgü bir işlenmiş balık ürünüdür. Lutfisk olarak da bilinmektedir. Genellikle kurutulmuş morina balığının sodyum hidroksit (küllü su) ile marine edilmesiyle hazırlanan bir yemektir. Frikadeller, Danimarka köftesi olarak da adlandırılan Danimarka usulü bir köftedir. Malzemesinde süt, sosunda yoğurt ve krema bulunmaktadır.
Referanslar
Beatrice, O. (2003). Scandinavian Cooking. Minneapolis: University of Minnesota Press; Holland, M. (2016). Yemek Atlası: Otuz Sekiz Mutfakta Dünya Turu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.