Isbayerd Kalesi
Kale
-
2025
Isbayerd Kalesi, Bitlis ilinin Hizan ilçesine bağlı ve ilçenin eski merkezi olan Nefs-i Hizan Kalesi'ne 22 kilometre, ayrıca Van'ın Bahçesaray ilçesine ise 32 kilometre mesafededir. Kale, Hizan ilçesinin güneydoğusunda yer alan Esenler ve Derince köylerinin arasındaki vadilerin birleştiği stratejik bir konumda, dik kayalık bir alanda inşa edilmiştir. Bölgenin en dikkat çekici tarihi yapısı olan Isbayerd Kalesi, 100x40 metre ölçülerinde olup, toplamda 2700 metrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Yerel halk arasında "Tağka Sparyete" olarak bilinen bu yerleşim, bölgedeki diğer yerleşimlerle birlikte eski zamanlarda bir beylik merkezi olarak işlev görmüştür. Kalenin yapısı, çevresindeki yer şekilleri göz önünde bulundurularak, iki kademeli bir biçimde inşa edilmiştir.
Isbayerd Kalesi'ne dair yazılı bir kaynak olmamakla birlikte, bölge hakkında Yeniçağ ve Yakınçağ Osmanlı kaynaklarında ve dönemin yerel belgelerinde bilgiler yer almaktadır. Kalenin etrafında yer alan Tağ Medresesi, medresenin çevresindeki hazire ve sivil yapılar, bu yerleşimin tarihsel mirasını oluşturmaktadır. Osmanlı döneminde inşa edilen kale, sonrasında yerleşim yeri olarak kullanılmamış ve büyük ölçüde yıkılmış halde günümüze ulaşmıştır. Kalede, kuzeydoğusunda bir duvar kalıntısı olarak günümüze ulaşabilen Tağ Medresesi ve kuzey tarafında ise kale beyi ve ailesine ait mezar taşları bulunan bir hazire yer almaktadır.
Isbayerd Beyliği, Osmanlı Devleti'nin egemenliği altındayken, kale sadece çevresindeki yerleşimlerle değil, aynı zamanda bölgedeki birçok yerleşimle de yönetimsel ilişkiye sahipti. 1950'lere kadar aktif olan eski Halep ticaret yolu üzerinde yer alan kale ve çevresi, manevi şahsiyetler ile dini mekanların bulunduğu önemli bir merkez olmuştur. Bu özellikleri ve kazı çalışmaları ile ortaya çıkarılma potansiyeli göz önünde bulundurulduğunda, Isbayerd Kalesi, günümüzde ziyarete açılabilecek önemli bir tarihi yerleşim alanıdır.
Referanslar
Gül, M. (2023). Bitlis-Hizan Isbayerd Beyliği Kalesi ve Çevresindeki Taşınmaz Kültür Varlıkları, Rahva Teknik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2): 106-124.