Van Gölü’nün kuzeybatısında bulunan Ahlat, Bitlis iline bağlıdır. Adı dönemin Semerkant, Buhara, Belh, Merv gibi Türk İslam merkezleri ile birlikte geçen Ahlat, Kubbetü’l-İslam”, “Beldetü’l-Türk” isimleriyle de anılmaktadır. Ahlat, Türk ve İslam dünyasına mensup olan, alanlarında uzman bilginler, ilim adamları, ustalar ve sanatkârlar elinde ilim ve kültür merkezi oldu. Ahlat, kültürel varlıklarından ve mimari örneklerinden dolayı sanat ve bilim merkezi olmasının yanı sıra, Selçuklu döneminden kalan abidevi mezar taşları ve büyük Türk Mezarlığı’ndan dolayı da önemli bir yere sahiptir. Bu mezar taşlarının her biri günümüze ulaşan birer tarihi eser, kitabeleri ve süsleme özellikleri ile de önemli birer belge niteliğindedir.

XII. ile XIII. yüzyıllara ait olan bu Selçuklu Mezarlığı’nda, toprağa gömülü olan kısmı da dâhil olmak üzere, yüksekliği beş metreyi bulan ve her biri dantel gibi işlenmiş yaklaşık sekiz bin mezar taşı bulunmaktadır. Farklı genişliklerde ve kalınlıklarda olup üzerlerinde değişik desenler, rölyef ve yazıtlar, geometrik şekiller, semboller ve simgeler işlendi. Mezar taşları, yöresel olarak bilinen ve Ahlat Taşı olarak da adlandırılan kahverengimsi kırmızı volkanik kökenli bir taş kullanılarak yapıldığı anlaşılıyor.

Ahlat mezar taşları; çatma lahitler, kaidesiz prizmatik sandukalar, kaideli mezarlar olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır. Kaidesiz prizmatik sandukalar ve kaideli mezarlar farklı üslûp, form ve süsleme özelliklerine göre kendi aralarında alt gruplara ayrılmaktadır; Kaidesiz prizmatik sandukalar iki farklı şekilde değerlendirilmektedir. 1) Tek parça gövdeli sandukalar, gövdeli ve kapaklı sandukalar. 2) Kaideli mezarlar tiplerini de beş grupta incelemek mümkündür. Silindirik sandukalar, sütun biçiminde sandukalar, üç parçadan oluşan üzeri açık sandukalar, tekne biçiminde sandukalar, dikdörtgen prizma biçiminde tekparça sandukalar.

Ahlat’ta küçük mezarlıklar haricinde tarihî değeri olan, büyük alanları kaplayan altı adet kabristan vardır. Bunlar; Taht-ı Süleyman Kabristanı, Harabe şehir Kabristanı, Merkez Kabristanı, Kırklar Kabristanı, Meydanlık Kabristanı ve Kale Kabristanıdır.

Ahlat’ta genellikle iki katlı olan tarihî kümbetler de bulunmaktadır; Dede Maksut Türbesi, Mirza Bey Kümbeti, Şeyh Necmeddin Türbesi, Abdurrahman Gazi Türbesi, Erzen Hatun Kümbeti, Keşiş Kümbeti, Hasan Padişah Kümbeti, Emir Bayındır Kümbeti, Usta-ġagirt Kümbeti (Ulu Kümbet), Anonim Kümbet bir ve iki, Alimoğlu Hurşit Kümbeti, Emir Ali Türbesi, Çift Kümbeti'dir.

Ahlat mezar taşlarının üzerlerinde sanatkârların imzalarının bulunması, bu eserlere bir önem ve hususiyet kazandırmaktadır. Kitabelerinin bazılarında isim yerine; ûstad, şagird, gulâm gibi lâkaplar yazılmıştır. Diğer önemli bir husus da sanatkârların bir kısmının da hoca-talebe, oğul, baba, dede ve amcazade münasebetleri içinde bulunmalarıdır. Ahlat mezar taşlarında tespit edilen sanatkârlar: Buus b. Şems (Şemdik) ed Darrabi el-Hilâti, Osman b. Hasan, Esed b. Eyyüp, Havend b. Bergi, Cuma b. Muhammed, Esed b. Haved, Muhammed b. Veys, Asil b. Veys, Hacı Yusuf b. Miran, Hacı Mirçe b. Miran, İbrahim b. Kasım, Muhammed b. Miran, Hacı Miran b. Yusuf, Kasım b. Muhammed, Kasım b. Üstad Ali ve Ahmed’dir.