Hollanda Mutfağı
Gastronomi Dünya Mutfağı
-
2019
Hollanda Krallığı, 41.526 kilometrekarelik yüzölçümü ile Avrupa Birliği'nin alan olarak en küçük, nüfus yoğunluğu en yüksek ülkelerinden biri olup; Batı Avrupa’da Kuzey Denizi kıyısında, Almanya ve Belçika arasında yer almaktadır. Coğrafi yapısı itibarıyla düz bir araziye sahip olan ülke topraklarının yarısından çoğu deniz seviyesinin altındadır. Hollanda, nemli ve yağışlı bir iklime sahiptir ve yağışlar tüm yıl boyunca görülmektedir. Avrupa’nın en önemli ticaret ve dağıtım merkezi olan Hollanda, kozmopolit bir etnik yapıya sahiptir. 17,2 milyon olan nüfusun yüzde 80’i Hollandalı, kalanı ise azınlıklardan oluşmaktadır. 3,3 milyon göçmen nüfus içerisinde en büyük grup, yaklaşık 405 bin ile Türkler’dir. Bunu Fas, Surinam ve Endonezya kökenliler izlemektedir. Bu durum sınırlı çeşitlilikte olan geleneksel mutfağın özellikle Asya ve Afrika mutfaklarından etkilenmesinin nedenidir. Ayrıca geleneksel Hollanda mutfağında baharat kullanılmamakla birlikte, kolonileşmenin etkisi ile baharat (tarçın, karanfil, zencefil, paprika ve Hindistan cevizi) mutfağa girmiş durumdadır.
Tipik Hollanda mutfağı profesyonel bir mutfaktan ziyade, kökeni çiftçilerin yiyeceklerine uzanan rafine ve iddialı olmayan basit yiyeceklere dayanmaktadır. Tavuk, dana ve kuzu eti günlük protein alımının yüzde 30’unu oluşturmaktadır. Süt ürünleri de proteinin önemli kaynaklarındandır. Balık (morina, ringa ve somon) ve deniz ürünleri (midye, karides, istiridye, yengeç) tüketimi de yüksek orandadır. Buğday, arpa, mısır, çavdar ve yulaf ana nişasta kaynaklarıdır. Sınırlı tahıl üretimi nedeni ile sebzelerin mutfakta önemli bir rolü vardır. Patates, enginar, kuşkonmaz, lahana, soğan, bezelye, havuç, salatalık, karnabahar ve domates en çok tüketilen sebzelerdir. Hollanda Bahçecilik Kuruluna göre, Hollanda’da hane halkınca satın alınan meyve miktarı 654 bin tondur. En çok tüketilen meyvelerin başında elma, portakal ve muz (toplam meyve tüketiminin üçte ikisi) gelmektedir. Diğer önemli meyveler ise mandalina, kavun ve armuttur.
Ekmek her öğün tüketilmekte ve pek çok çeşittedir. Tipik bir kahvaltı; ekmek çeşitleri, tereyağı, reçel, bal, peynir, haşlanmış yumurta, füme etler, meyve, süt, çay veya kahve ya da yulaf ezmesi/tahıllı gevreklerden oluşmaktadır. Fıstık ezmesi ve ekmeğin üzerine serpilen çikolata parçacıkları da (hagelslag) hem yetişkinlerin hem de çocukların favorilerindendir. Öğle yemeği oldukça hafiftir; peynir, ekmek ve soğuk etler ile bazen çorbadan oluşmaktadır. En yaygın öğlen atıştırmalıkları broodjeswinkels adı verilen dükkânlarda satışa sunulan broodjes adı verilen basit soğuk sandviçlerdir. Akşam yemeği sıcak yemek saatidir (Warme Maaltijd). Bu öğün genellikle patates, et (tavuk, dana, balık), pişmiş sebzeler veya salatadan meydana gelmektedir. Yoğurt, muhallebi, puding veya meyve tatlı olarak tüketilmektedir. Ara öğünlerde meyve, çikolata gibi atıştırmalıklar veya kek ile çay ya da kahve tercih edilmektedir. Birçok Hollandalı genelde akşamüzeri ve akşam saatlerinde bira tüketir. Hafta sonu bira tüketimi daha yaygındır. Dünyanın en büyük üç bira üreticisinden biri olan Hollanda’nın yerel bira markaları; Amstel, Heineken, Grolsch ve küçük bir üretici olan Leeuw’dir. Edam ve Gouda peynirleri de dünyaca ünlü peynir çeşitleridir. Bira ve peynir müzeleri gastronomi turistleri için önemli lokasyonlardır.
Geleneksel mutfakta öne çıkan yemekler; Erwtensoep (sosisli bezelye çorbası), Bruine bonen soep (barbunya çorbası), Pompoensoep (balkabağı çorbası), Dutch asparagus (kuşkonmaz) ve Stamppot’tur (patates püresi boerenkool denen lahana ile karıştırılıp sosis dilimleri ile servis edilmektedir). Geleneksel Hollanda mutfağında atıştırmalıklar, sokak lezzetleri olarak ön plana çıkmaktadır. Ulusal sembol ve gastronomik bir lezzet olan Haring/Herring (Hollandse Nieuwe), tuzda marine edilen ringa balığıdır ve küp küp kesilen soğan ve kornişon turşu ile servis edilmektedir. Her köşe başında kâğıt külah içinde satılan Patat (kızarmış patates) çeşitli soslarla servis edilmektedir. Bitterballen, patates püresi, çeşitli sebze ve et parçaları ile yapılan kızarmış küçük köftelerdir. Geleneksel olarak sığır eti ile yapılan bu kroketler, tavuk, dana eti veya vejetaryen bir seçeneği tercih edenler için mantar ile de hazırlanabilir. Genellikle biranın yanında ve hardal sos ile servis edilen lezzetli bir atıştırmalıktır. Hollanda’nın en ünlü tatlılarından biri olan Stroopwafels (karamel veya bal dolgulu ince waffle) ve Dropjes (anasonlu şekerleme) hediyelik eşya dükkânlarında, sokak köşelerinde veya marketlerde satılır. Oliebollen, Noel zamanı yapılan lokma benzeri kızartılmış bir hamur işidir. Üstüne pudra şekeri dökülerek tüketilmektedir. İçi krema dolgulu çeşitleri de bulunmaktadır. Kış döneminde yapılan Poffertjes ise minik puncakelerdir ve pudra şekeri, çikolata sos ve meyve parçaları ile servis edilir. Kuş üzümü kullanılarak yapılan Appeltaart (elmalı tart) meşhur tatlılar arasındadır.
Özel günler değerlendirildiğinde günlük menülerin çok dışına çıkılmadığı görülmektedir. Noel yemeği, dana rosto, fırınlanmış ördek, tavşan, sülün veya domuz ile çeşitli sebze salatalarından oluşmaktadır. Çocuk bayramı olarak kutlanan 5 Aralık Sinterklaasfeest zamanında Gevulde Speculaas ve Kruidnoten olarak adlandırılan baharatlı Hollanda kurabiyeleri yapılmaktadır. Tompouce/Tompoes, genellikle öğleden sonra kahvesi veya doğum günü partilerinde servis edilen, milföy katları arasında kremadan oluşan oldukça basit bir pastadır. Tompouce’nin en üst katmanında pembe, kral gününde (King’s Day) ise turuncu renkte glaze kullanılmaktadır.
Hollanda’da kahve güçlü bir sosyal öneme sahiptir. Hollandalılar yakından tanımadıkları insanları akşam yemeğine davet etmeyip; bunun yerine kahveye davet etmektedir. Kahve içme ritüeli gezelligheid kelimesi ile bağdaştırılmaktadır. Gezelligheid, rahat, hoşgörülü, hoş, sevilenle birlikte olmanın verdiği sıcaklık hissi, sıcak, yakın, mutlu kelimelerinin temel anlamını ortaya koymaktadır.
Referanslar
Anonim (2019). Traditional Dutch Food, https://www.holland.com/global/tourism/information/general/traditional-food.htm, (Erişim tarihi: 11.12.2019); DEİK (2011) Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Hollanda Ülke Bülteni, https://www.deik.org.tr/uploads/hollanda-ulke-bulteni.pdf, (Erişim tarihi: 11.12.2019); Velde, J. (2011). The Netherlands. Food, Cuisine and Cultural Competency for Culinary, Hospitality and Nutrition Professionals (Editör, Sari Edelstein). Sudbury: Jonas and Bartlett Publishers; UTSO (2016). Hollanda Ülke Profili, http://www.usaktso.org/images/haber/thumbs/Bilgi_Bankasi/Ulke_Rapor/Hollanda_rapor.pdf, (Erişim tarihi: 11.12.2019).