Hırvatistan Mutfağı
Gastronomi Dünya Mutfağı
-
2020
Kuzeyinde Macaristan, güneyinde Karadağ, doğusunda Bosna-Hersek ve Sırbistan, batısında ise Slovenya bulunan ve Güneydoğu Avrupa’da yer alan Hırvatistan, aynı zamanda Adriyatik Denizi’nde bulunan birçok adanın da yönetimine sahiptir. Uzun yıllar boyunca hem Avusturya-Macaristan İmparatorluğu hem de Osmanlı İmparatorluğu’nun hâkimiyetinde kaldığı için ülkenin mutfak kültürü diğer Balkan ülkelerinin mutfaklarından farklılık göstermektedir. Hırvat mutfağı Roma, Slav, Avusturya, Slovenya ve Macaristan mutfaklarından etkiler taşımaktadır.
Güney Avrupa mutfaklarının birçoğunda olduğu gibi Hırvatistan’ın iç ve kıyı kesimleri arasındaki mutfaklar farklılık arz etmektedir. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yönetiminde kalan dağlık iç kesimlerde yemekler daha basittir ve et tüketimine dayalıdır. Av hayvanlarından geyik ve tavşan etinin yanı sıra domuz ve koyun eti en fazla tüketilen etlerdir. Venedik ve İtalyan yönetiminde kalan kıyı kesimlerde ise deniz ticareti yaygın olduğu için deniz mahsulleri ve baharatlar ön plandadır. Orta Avrupa mutfağında önemli bir yer tutan patates ve lahana Hırvat mutfağında da birçok yemekte tercih edilmektedir.
Bölgelerin mutfağı olarak bilinen ve heterojen bir yapıya sahip olan Hırvat mutfağının her bölgesinde kendine özgü bir mutfak geleneği bulunmaktadır. Gıda maddeleri ve pişirme teknikleri iç kesimlerde domuz yağı, karabiber, kırmızıbiber ve sarımsak ile karakterize iken kıyı kesimler zeytinyağı, biberiye, adaçayı, kekik, defneyaprağı, mercanköşk, karanfil, tarçın ve hindistancevizi baharatları ile karakterizedir. Ayrıca limon ve portakal kabuğu da önemli bir yer tutmaktadır. Geleneksel mutfakta ön plana çıkan gıda maddeleri tahıllar, süt ürünleri, balık, et, sebze ve fındıktır. Pişirme teknikleri ise güveç, ızgara, kavurma ve fırınlamadır.
Yeme alışkanlığı iklim bölgesine göre değişen Hırvat mutfağında Akdeniz ikliminin hâkim olduğu kıyı bölgesinde balık ve sebze tüketimi fazladır. Ton balığı, tekir, sardalye, ahtapot, kalamar, uskumru, midye, istiridye, karides, ıstakoz ve yengeç balık türlerindendir. Dalmaçya lahanası ile roka ise en fazla tüketilen sebzelerdir ve yemeklerin vazgeçilmezi zeytinyağı ön plandadır. Balık yemekleri ile servis edilen makarna mutfağın en popüler gıda ürünlerindendir. Özellikle Manistra na pome (domates soslu makarna) vazgeçilmez niteliktedir. Makarnada kullandıkları diğer önemli soslar, kremalı mantar sosu ve kıyma sosudur. Karasal iklimin hâkim olduğu iç bölgelerde ise et ve inek sütünden yaptıkları taze tuzsuz peynirler ön plandadır. Pişirme tekniklerinden güveç bu bölgede oldukça yaygındır. İç bölgede çok fazla baharat kullanımı yaygın olmamakla birlikte en fazla karabiber, acı ve tatlı kırmızıbiber, vegeta (kurutulmuş sebze tozları), taze ot ve şimşir kullanılmaktadır. Fırında pişirilen etler, şimşir ile marine edilmektedir.
Kahvaltıya pek fazla önem vermeyen Hırvatlar sabahları çok hafif yiyecekler tüketmektedir. Onlar için en önemli öğün öğle yemeğidir ve çorbalar, bu öğünün olmazsa olmazlarındandır. Öğle yemekleri genellikle çorba ve etli yemek veya temelde üç çeşitten oluşan çorba, et yemeği ve sebzeden yapılan bir sulu yemek şeklindedir. Ayrıca yemekten sonra ana ürün krep olan “palaçinka” hafif bir tatlı olarak tercih edilmektedir. Akşam yemeği öğünleri bulunmaz.
Pazar günleri ve aile yemekleri özel olduğu için çorba vazgeçilmez bir gıda ürünüdür. İç kesimlerde irmik köftesi veya makarna eklenmiş et suyu ile pişirilen çorbalar yer alırken kıyı kesimlerde krema veya unlu sos (meyane) ile hazırlanan havuç ve pirinç içeren balık çorbaları yaygın olarak tüketilmektedir. Tüm özel gün yemeklerinin ve menülerin vazgeçilmezi olarak bilinen Pršut, kurutulmuş jambondur ve uzun dilimler halinde peynir ve zeytin ile yemek aralarında servis edilmektedir.
Hırvatistan su kaynakları ve su kalitesi konusunda Avrupa lideri konumundadır. İçki konusunda yaygın olarak şarap tüketilmekte ve yine kıtalar (Kontinetalna) ve adaları içeren kıyı (Primorska) kesimi olarak iki ana şarap bölgesi bulunmaktadır. Hırvatistan’da coğrafi olarak tanımlanan 300’den fazla şarap üretim alanı bulunmakta ve Hırvatistan’ın bazı bölgelerinde, kırmızı ve/veya beyaz şarap bazen su ile eşit oranlarda karıştırılarak tüketilmektedir.
Referanslar
Gastromanya (2020). https://gastromanya.com/hirvatistan-mutfagi-hakkinda-genel-bilgiler/, (Erişim tarihi: 18. 03. 2020); Özen, A. E. (2016). Güney Avrupa Mutfağı. İçinde; H. Kurgun ve D. Bağıran Özşeker (Editörler), Gastronomi ve Turizm (ss. 208-209). Ankara: Detay Yayıncılık; Wikipedia (2020). https://en.wikipedia.org/wiki/Croatian_cuisine, (Erişim tarihi: 18. 03. 2020).