Ekvador Mutfağı
Gastronomi Dünya Mutfağı
-
2019
Ekvador, İspanya hakimiyetinden ayrılmak için ilk çağrıyı yapan Latin Amerika ülkesidir. Ülke, bağımsızlığını 1822 yılında aldı ve 1830 yılında da tam anayasal egemenlik kazandı. İsmini aldığı ekvator çizgisi ile ikiye bölünen ülkenin uzun ve zengin geçmişinden yola çıkarak, kültürünün Avrupa sömürgeci etkisi ve yerli halkın gelenek ve göreneklerinin bir karışımı olduğu söylenebilir.
Ekvador; La Costa denilen ve Büyük Okyanus’u kapsayan kıyı şeridi, La Sierra denilen dağlık bölgeler, El Oriente denilen Amazon yağmur ormanları bölgesi ve Büyük Okyanus’ta bulunan bir ada olan Galapagos Adaları olmak üzere dört bölgeden meydana gelmektedir. Her bölgenin kendine has bir mutfak kültürü vardır. Ekvador’da sofralarda genellikle; çorba, güveç, mısır unundan yapılmış krep olan arepa, pirinç, makarna ve sebze yemekleri yer almaktadır. Çok çeşitli ve lezzetli yemek türlerine sahip olan ülkede patates ve mısır tüketimi çok yaygındır. En az 100 farklı çeşit patates türü olduğu bilinen Ekvador, patatesin anavatanı olarak kabul edilmektedir.
Ülkenin en popüler yemekleri; içeriğinde karides bulunan ceviche, patates püresinden yapılan kalın krepler olan ve genellikle fıstık sosu ile servis edilen llapingachos, patates çorbası locro, soğan, yumurta, baharat ve öğütülmüş mısır lapasının mısır koçanına sarılarak pişirildiği humitas ve İnka tarzı tamales’dir. Humitas isimli yemek Ekvador’da oldukça geleneksel bir yemek olup özellikle onun için özel pişirme kapları geliştirildi. Ekvador mutfağında çorba çok tüketilen bir yiyecektir. Patates, mısır ve avokadodan yapılan sopas de pastor (çoban çorbası) ve balık çorbası olan encebollado en ünlü çorbalardandır. Ülke mutfağı acı biber ve baharat karışımlarıyla çeşnilendirilerek kızartılan cuy (gine domuzu) ile de tanınmaktadır. Ayrıca kavrulmuş kuru And mısırı olan choclo sokaklarda sık sık atıştırmalık olarak satılmaktadır.
Ülkenin kıyı bölgelerinde deniz mahsulleri, domuz eti, sığır eti ve tavuk eti çok tüketilirken; muz, pirinç, kobay, mercimek gibi karbonhidrat bakımından zengin yiyeceklerin de tüketimi yaygındır. Muz ve yer fıstığı kıyı bölgelerde pişirilen çoğu yemeğin içinde yer almaktadır. Encocados adı verilen ve hindistan cevizi sosu içeren yemekler de kıyı bölgelerde oldukça popülerdir. Izgarada pişirilmiş bifteğin soğan, biber, sahanda yumurta, iç pilav, patates kızartması, muz ve salata ile servis edildiği geleneksel bir yemek olan churrasco, özellikle Guayaquil olmak üzere kıyı bölgesinin en temel yemeğidir. Ayrıca Guayaquil’de tüketimi yaygın olan bir diğer geleneksel yemek de ızgara dana etinin fasulye ve pilav ile servis edildiği arroz con menestra y carne asada isimli yemektir. Tarımın da oldukça yaygın olduğu bölge; muz, kakao çekirdeği, mango ve maruçya isimli meyvelerin üretiminde lider konumdadır.
Yaylalara ve dağlık bölgelere gidildiğinde alabalık, domuz, tavuk ve sığır eti ve cuy (kobay) en popüler yiyeceklerdir. Bu yiyecekler genellikle pirinç, mısır veya patates ile servis edilir. Dağlık bölgelerdeki popüler bir sokak lezzeti olan hornado kızartılmış domuz eti ile servis edilen patates kızartmasından oluşmaktadır. Özellikle alçak bölgelerde; naranjilla, guanabana, maruçya ve papaya tüketimi en çok olan egzotik meyvelerdendir. Güney dağlık bölgelerde, yeşil muzdan yapılan cecina isimli çorba, kavrulmuş domuz eti ve şeker kamışı, peynir ve şuruptan yapılan miel con quesillo isimli tatlının tüketimi yaygındır.
Yağmur ormanlarında ise yuca isimli kök sebze yemeklerde sıkça kullanılan bir malzemedir. Nişasta oranı yüksek olan bu kök sebze soyularak gerek haşlanmış gerekse kızartılarak çeşitli yemeklerde kullanılır. Uchumanga isimli balık yahnisi Amazon bölgesinde yaygın olarak tüketilmektedir. Bölgede aynı zamanda muz, üzüm ve şeftali gibi meyvelerin tüketimi de yaygındır.
Ülkenin neresine giderseniz gidin pirinç, mutfakların temel bir parçasıdır. Patates ve yuca gibi kök sebzeler Ekvador gastronomisinin önemli bir parçasını oluşturmakta, kızarmış yeşil muzlar da sofraların vazgeçilmezleri arasındadır.
Meyve, kızarmış yumurta, doldurulmuş yeşil muz ve kahve Ekvador kahvaltılarının olmazsa olmazları arasındadır. Kahvaltı sabah saat 06.30-9.00 arasında servis edilirken öğle yemeği 12:00-14:00 arasında yenmektedir. Genellikle hafif olan akşam yemeği ise 18.00-22.00 arasında yenmektedir.
Şeker kamışı bazlı, alkol oranı yüksek bir içecek olan aguardiente, en çok tüketilen içeceklerden biridir. Canelazo, aguardiente’den yapılan popüler bir başka içecektir. Farklı meyve pürelerinden yapılan içilebilir yoğurt da çok tüketilmektedir ve genellikle pan de yuca (yuca unundan yapılan ekmek ruloları) ile birlikte tüketilir. Geleneksel alkolsüz içecekler; makinika, panela ve çeşitli baharatlar kullanılarak yapılan pinol’dur.
Ekvador’da, Paskalya döneminin geleneksel olarak tüketilen ve Ekvador’un her bölgesindeki evlerde yapılan yiyeceklerden biri; fasulye, mercimek, mısır, süt ve peynir ile yapılan fanesca isimli balık çorbasıdır. Paskalya öncesi Pazar günü kutlanan Palm Sunday’da tüketilen bir diğer geleneksel Ekvador yemeği; mısır unu, yumurta ve peynirle yapılan, mısır kabuğuna sarılarak suda haşlanan chiguil’dir. İnsanların ölen tanıdıklarını andıkları bir gün olan All Souls Day’den (Tüm Ruhlar Günü) bir hafta önce, hafta boyunca; meyveli bir içecek olan kola morada ve çocuk şeklinde, buğday unundan yapılmış tatlı ekmekler olan tantawawa tüketilmektedir. Ekvador’da yılbaşı gecesi hindi veya jambon yemeği, şarap veya sangria çok tüketilmektedir. Ayrıca Latin Amerika ülkelerinin hepsinde yapılan bir gelenek olan, saat gece on ikiyi vurduğunda her çan sesinde bir üzüm yiyerek dilek tutmak Ekvador’da da yapılmaktadır.
Referanslar
Lovera, J. R. (2005). Food Culture in South America. Westport, Conn.: Greenwood Press.; Abbots, E. J. (2012). The Celebratory and the Everyday: Guinea Pigs, Hamburgers and The Performance of Food Heritage in Highland Ecuador. The Proceedings of the Oxford Symposium on Food and Cookery (ss. 12-23). Londra: Prospect Books; Stone, L. (2017). Food for Thought: How Food and Economics Intersect in Rural Ecuador, Elements, 13(2): Camacho, J. (2006). Good to Eat, Good to Think: Food, Culture and Biodiversity in Cotacachi, İçinde; R. Roberts (Editör) Development With Identity: Community, Culture and Sustainability in the Andes. (ss.156). Londra: CABI Publishing; Walmsley, E. (2005). Race, Place and Taste: Making Identities Through Sensory Experience in Ecuador, Etnofoor: 43-60.