Çin Mutfağı
Gastronomi Dünya Mutfağı
Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
Gıdaların sadece açlığı gidermek için değil hastalıkları ve rahatsızlıkları yok etme amacıyla tüketildiği mutfaklardan biridir. Fransız ekolünün aksine kremalı ve yağlı yiyecekler tercih edilmez. Düşük kalorili besinlerin ve uzun hazırlanma sürelerinin olduğu bir mutfak türüdür. Ortalama bir Çinli günlük kalori ihtiyacının yüzde 80 ile 90’ını pirinçten almaktadır. Bu sebeple pirinç Çin mutfağının en önemli unsuru olarak kabul edilebilir. Pirincin yanında; soya sosu, deniz mahsulleri, kümes hayvanları ve yumurta mutfağın vazgeçilmezleri arasındadır. Maymun, deniz anası, kedi eti, köpek eti, kaz ve tavuk ayağı gibi Batı mutfağında kabul görmeyen ürünlere Çin mutfağında rastlamak mümkündür. Bununla birlikte Çin mutfağında 200 yıldan fazla bir süredir böcekler de yoğun şekilde tüketilmektedir. Günümüzde 324 tür böcek Çin mutfağı için tüketilebilir olarak sınıflandırmıştır.
Çin mutfağının günümüzde sekiz ana kısma ayrıldığını söylenebilir. Bunlar;
Shandong mutfağı: Tuzlu ve kıtır deniz ürünlerinin bulunduğu mutfak.
Anhui mutfağı: Yabani otlar ve hayvanların yoğunlukla kullanıldığı mutfak.
Hunan mutfağı: Yoğun Baharatın yanında acılı ve ekşili sosların kullanıldığı mutfak.
Fujian mutfağı: Hafif gıdaların olduğu, deniz ve dağ ürünlerinin az baharatlarla kullanıldığı mutfak.
Zhejiang mutfağı: Japon yemekleriyle benzerlik gösteren, tamamen çiğ veya büyük oranda çiğ deniz ürünlerinin, bamboo bitkisi ile birlikte kullanıldığı mutfak.
Jiangsu mutfağı: Avangard mutfak tekniklerinin kullanıldığı, geleneksel lezzetlerin günümüze uyarlandığı mutfak.
Guangdong mutfağı: Yemeklerde yumuşak marinasyon ve çeşnilemenin kullanıldığı, Braising ve Stewing tekniklerinin yoğunlukla kullanıldığı mutfak.
Sichuan mutfağı: Oldukça acı, sarımsaklı ve zencefilli yemeklerin yapıldığı mutfak.
Bu mutfaklar her ne kadar iç içe geçmiş olsalar da yemeğin yapılışı, kullanılan malzemeler ve sunuş tekniği, yemeğin kökenine ve hangi bölgeden geldiğine dair bilgileri vermektedir. Yüksek nüfusu ve yaşanılan dış göçler neticesinde Çin restoranları dünyanın her köşesinde bulunur hâle geldi ancak Çin mutfağı gittiği ülkenin kültürel normlara uygun hâle gelerek sosyal açıdan evrimleşmeyi de başarmıştır.
Referanslar
Feng, Y., Chen, X. M., Zhao, M., He Z., Sun, L., Wang, C. Y., ve Ding, W. F. (2018). Edible insects in China: Utilization and prospects, Insect science, 25(2): 184-198; Li, J. R. ve Hsieh, Y. H. P. (2004). Traditional Chinese Food Technology and Cuisine, Asia Pacific Journal of Clinical Nutrition, 13(2); Mintz, S. W. (2002). Foreword: Food for Thought. İçinde; S. Cheung ve D. Y. H. Wu (Editörler), The Globalization of Chinese Food. New York: Routledge; Wu, D. Y. H. ve Cheung, S. C. (2002). The globalization of Chinese food and cuisine. İçinde; S. Cheung ve D. Y. H. Wu (Editörler), The Globalization of Chinese Food. New York: Routledge.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Li, J. R., ve Hsieh, Y. H. P. (2004). Traditional Chinese food technology and cuisine, Asia Pacific Journal of Clinical Nutrition, 13(2).
-
2020
Nüfusun yaklaşık yüzde 92’sinin Han ulusundan yani Çinlilerden oluştuğu ülkede devlet tarafından tanınan 55 etnik grup bulunmaktadır. Çin mutfak kültürünün temelinde hanedanlık, derebeylik mutfakları yatmaktadır. Çin Mutfağı; Chuan, Hui, Yue, Su, Zhe, Xiang, Hu ve Lu yemekleri şeklinde sekiz bölgesel mutfaktan oluşmaktadır. Çinliler için yemek; sağlık, şans ve zenginlik gibi olguları temsil etmektedir. Tarih boyunca saray mutfaklarının içeriği ve buradaki pişirme yöntemleri yaygınlaşmıştır. Günümüzde kırsalda yasayan pek çok ülke vatandaşı hâlâ haşlanmış pirinç, çok az yağlı buharda sebze gibi basit gıdalarla beslenmektedir. Çin mutfağını diğer dünya mutfaklarından ayıran en önemli özellik, her bir yemek, yemeğin tamamı ve menüdeki renk, koku, tat ve şekillerin uyumuna verilen hassasiyettir.
Çin mutfağı başta Çin olmak üzere Tayvan, Singapur, Malezya, Endonezya gibi Çin kültürünün yaygın olduğu Uzak Doğu ülkelerinden kaynaklanan ve Çin lokantaları sayesinde dünyanın birçok yörelerinde geniş bir biçimde tanınan bir mutfaktır. Çeşit bakımından dünyanın en zengin mutfaklarından biri olan Çin mutfağı Uzakdoğu'da bile Çinlilerin yaşadığı her bölgede büyük farklılıklar gösterir. Sebze ağırlıklı yemekler, yemeklerin wok adı verilen çukur tavalarda pişirilmesi ve yemeklerin sofralarda yemek çubuklarıyla yenmesi Çin mutfağının en çarpıcı özellikleri arasındadır. Çin mutfağında kullanılan malzemeler içerisinde, soya fasulyesi ve soya fasulyesinden türeyen malzemeler özel bir önem taşır. Bunların arasında soya sosu, soya sütü,fasulyefilizive tofu yeralır.Soyasosusoyafasulyesinin su, tuz ve tahıllarla birlikte fermentasyona uğratılması sonucu elde edilen bir sostur ve Çin mutfağında yaygın olarak kullanılır. Soya sütü ise kuru soya fasulyesinin suyla birlikte öğütülmesi sonucu elde edilen yüksek proteinli bir içecektir. Fasulye filizi fasulye tanelerinin yeni filizlenmiş şeklidir. Tofu ise soya sütünün aynen lor peyniri gibi koagülasyona (ısıtma ve çökeltme) uğratılması sonucu elde edilen yumuşak ve katı bir yiyecek maddesidir. Çin mutfağında pilavlar ve pirinçten türeyen malzemeler de özel bir önem taşır. Ayrıca pirinçten yapılan pirinç unu makarnası ve pirinç şarabı da yemeklerde yaygın olarak kullanılır. Undan yapılan yiyecekler arasında Çin mantısı ve Çin böreği yer almaktadır. Genellikle noodles (erişte), mantou (buğulanmış çörek) ve jiaozi (meyveli börek) formlarında tüketilir. Buharda pişirilmiş ve domuz eti ile doldurulmuş baozi denilen buğday ekmeği oldukça yaygındır. Yine son yıllarda tava buğday ekmeklerinin de talebinin arttığı görülmektedir.
Wok tavalar ve kullanılan pişirrme yöntemi bu ülkeden dünyaya yayılmıştır. Yine China cup olarak bilinen süzgeç, Çin şef bıçağı, bambudan yapılan buğulama kabı önemli araçlar arasında yerini almaktadır. Chao (sote), Zheng (buharda pişirrme), Lu ve Pa (iki ayrı yöntemden oluşmaktadır; haşlama ve sote) gibi pişirrme yöntemleri Çin mutfağında uygulanan yöntemler olarak sayılabilir.
Kahvaltı kültürleri de alışılmışın dışındadır. Mayalı hamurdan elde edilen ekmekler, yağda pişen yumurta ve sebzeler, turşu ve lapalar, çorbalar tercih edilir. İçecekleri de Çin Çayı’dır. Çinliler için çay toplum, tarım ve tarih anlamlarına gelmektedir. Çinlilerin tükettiği çayın neredeyse tamamı yeşil çaydır. Çinlilerin alkollü içecekleri Jiu en meşhur olanlarındandır. Şarap veya pirinç şarabı olarak anlaşılmaktadır.
Çin’de günlük yemekler gayet kolay olsa da, kutlama ve festivallerde daha zor yemekler yapılır. Tipik bir bayram yemeği buharda pişmiş hamur köfteleri, baharatlı bir domuz veya tavuk yemeği ve tatlı çeşitlerinden oluşur. Batı’nın aksine Çin’de tatlılar sadece özel durumlarda servis edilir. Çoğu yemek çorba ile biter. Çin’deki en önemli festival Çin yeni yılıdır. Yeni yıl ayın evrelerine göre belirlenir. İyi talih getirdiğine inanılan istiridyeler yeni yıl kutlamalarının geleneksel yiyeceklerindendir. Tatlı bir yaşamı sembolize eden portakal ve mandalina, zenginliği temsil eden balık ile ördek de bu masalarda yer alır. Hamur işleri genellikle Kuzey bölgelerde yenir.
Referanslar
Kılıç B. (2016) Dünya Mutfakları II, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 3395 Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 2247, Eskişehir; Düzgün E. ve Özkaya F. (2015). Mezopotamya’dan Günümüze Mutfak Kültürü, Journal of Tourism and Gastronomy Studies 3(1): 41-47; https://gastromanya.com/cin-mutfagi-hakkinda-genel-bilgiler ( Erişim Tarihi: 15. 02. 2020 ); https://www.gidahatti.com/cin-mutfak-kulturu-cin-mutfaginda-yoreler-ve-cin-yemekleri (Erişim Tarihi: 15. 02. 2020 ); https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87in_mutfa%C4%9F%C4%B1 ( Erişim Tarihi: 15. 02. 2020)