Çek Mutfağı

Gastronomi Dünya Mutfağı

Merkez Avrupa halkının beslenme alışkanlıklarını yansıtan Avusturya, Macaristan, Almanya (Bavyera, Saksonya ve Silezya eyaletleri) ve Polonya mutfakları ile benzerlikler taşıyan bölgesel bir mutfaktır. Çek mutfağının ana yemekleri domuz eti ağırlıklıdır.Tuz ve sarımsak yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Çek mutfağında kullanılan diğer baharatlar ise kimyon tohumu, selamotu, yenibahar ve mercanköşktür. En fazla kullanılan pişirme teknikleri fırınlama ve haşlamadır. Kuzu eti ve balık tüketimi nadir görülmektedir. Lahana turşusu ve beyaz/kırmızı lahana dışında neredeyse başka hiçbir sebze garnitür olarak servis edilmemektedir. Geleneksel yemeklerin büyük çoğunluğu garnitür olmadan yenir. Et yemeklerinin yanında patates, hamur ya da ekmek köftesi olarak bilinen knedlik tüketilmektedir. Knedlik, Macaristan’da gombóc, Almanya’da knödel, İtalya’da kanederli adları ile bilinmektedir. Knedlik aynı zamanda Avusturya, Polonya, Kanada, İsveç ve Norveç’te garnitür olarak tüketilmektedir.

Ülkenin geleneksel yemeği Vepřo-knedlo-zelo yani domuz kızartması-hamur köftesi-lahana üçlüsüdür. Çek mutfağında önemli bir rol oynayan çorbalar Çek restoranlarında yaygın olarak bulunmaktadır. Gulášová polévka (gulaş çorbası), Avusturya’da olduğu gibi bol patatesli olup kimyon ve acı biber ile tatlandırılarak servis edilmektedir. Bezelye, fasulye ve mercimek çorbaları evde pişen çorbalar olarak bilinmektedir. Çorbalara eşlik eden geleneksel ekmekleri chléb veya chleba olarak bilinmektedir ve çavdar ile buğdaydan pişirilen hamurdur. Ayrıca tuz, kimyon tohumu (kmín), soğan, sarımsak veya domuz çatırtısı ile lezzetlendirilir. Kahvaltılarda tüketilen en yaygın ekmekler, rulolar (rohlík), çörekler (žemle) ve örgülü çöreklerdir (houska); bunlar genellikle haşhaş tohumu ve tuz ile doldurulmaktadır. Ekmek hamurundan pişirilmiş çörek veya ruloya dalamánek denir. Makarna tüketimi yaygın olmamakla birlikte tercihen kare şeklinde kesilen ve yumurta ile tatlandırılan geleneksel erişte yani nudle tüketilmektedir.

Çek mutfağında salatalar genellikle basittir ve sadece sirke ile servis edilmektedir. Ön planda olan iki tür salata mevcuttur; birincisi küp küp doğranmış soğan ile süslenmiş domates salatası, ikincisi ise sadece soğan, sirke ve yağ kullanılarak ya da mayonez, sosis, haşlanmış yumurta, salatalık turşusu, havuç, bezelye ve soğan ile servis edilmek üzere iki farklı seçenekte hazırlanabilen patates salatası. Mutfakta soslar yaygın olarak kullanılmaktadır sadece dereotundan bile üç çeşit sos yapılmaktadır. Bunun yanı sıra et yemekleri fesleğen, mantar ve biberiye sosları ile servis edilmektedir.

Çek mutfağının vazgeçilmez ürünü olan knedlik, içi erik tatlısı ile doldurulduğunda ülkeye özgü povidlové knedlíky olarak bilinen bir tatlı çeşidi olmaktadır. Ayrıca üzerine reçel sürülüp yenen krepler (palaçinki) de özel bir yere sahiptir. Sıcak veya soğuk olarak servis edilen meyveli turta (isteğe bağlı olarak dondurma, çırpılmış krema veya pudra şekeri ile doldurulur), her kahve dükkânında servis edilmektedir ve elmalısı en yaygın çeşittir. Meyve, haşhaş tohumu ve tvaroh (taze peynir) ile doldurulmuş tatlılar da yaygındır.

Çek Cumhuriyeti’nin en özel günlerinden biri olan Paskalya gününden bir önceki haftanın her günü bir iş veya bir yemek yapılmaktadır. Örneğin, Yeşil Perşembe olarak adlandırılan perşembe günü, sadece yeşil yemekler (ıspanak gibi) yapılmaktadır. Ayrıca yılın sadece bu zamanlarında ortaya çıkan yeşil bira da o gün tüketilmektedir. İsa’nın mezara konulduğu gün olan Beyaz Cumartesi günü ise evlerde paskalya çöreği (mazanec) ve kuzu keki (beránek) yapılmaktadır. Noel zamanı anlam bulan sıcak şarap, sokak lezzetleri olarak ortaya çıkmaktadır. Bunun yanında tarçınlı rulo tatlı olarak bilinen trdelnik ve yerel bir tatlı olan kolač ön plana çıkmaktadır. Ayrıca noel zamanı ülkenin semt pazarlarında canlı sazanlar satılmaktadır. Pazarlardan satın alınan sazan balığı noel arifesinde patates salatası ile tüketilmektedir. Tüm bunların dışında sazan balığı ile yapılan balık çorbası (rybí polévka) geleneksel bir noel yemeğidir.

Çek Cumhuriyeti, Almanya ve Avusturya’yı geride bırakarak yıllık kişi başına yaklaşık 160 litre bira tüketimi ile Avrupa’da ilk sırada yer almaktadır. Her yıl geleneksel olarak bira festivaline ev sahipliği yapan Çek Cumhuriyeti bira turizminin önemli merkezlerinden biridir. Ayrıca erik rakısı (slivovice) ve Türk kahvesi de (turek) sevilen ve oldukça sık tüketilen içeceklerindendir.

Referanslar

https://www.cekturk.com/tr/cekler-ve-paskalya-gelenekleri-renkleri, (Erişim tarihi: 16. 03. 2020); Köksal, S. (2016). Doğu Avrupa Mutfağı. İçinde; H. Kurgun ve D. Bağıran Özşeker (Editörler) Gastronomi ve Turizm (ss. 155). Ankara: Detay Yayıncılık; https://en.wikipedia.org/wiki/Czech_cuisine, (Erişim tarihi: 16.03.2020).