Muhallebi

Gastronomi

Türk mutfağında yer alan tatlılar genel olarak hamur tatlıları, sütlü tatlılar, hafif tatlılar, taze veya kuru meyve ve sebzeler ile yapılan tatlılar olarak ayrılabilir. Sütlü tatlılar; süte pirinç, çeşitli unlar, nişasta ve şeker katılarak hazırlanan tatlı grubudur. Kullanılan bu temel malzemeler yörelere göre farklılık gösterebilmektedir ve pirinç unu yerine buğday unu veya şeker yerine pekmez kullanılarak farklı sütlü tatlılar elde edilmektedir. Türk sütlü tatlılarının temelinde muhallebi, sütlaç ve kazandibi vardır. Muhallebi süt anlamına gelen halip sözcüğünden türemiştir.

Tatlılar Osmanlı Mutfağı’nda et ve pilav kadar önemli bir yere sahiptir. Osmanlı mutfağı tatlıları; helvalar, meyveli tatlılar (reçeller, hoşaflar, şerbetler ve pâlûdeler), tahıllı ve sütlü tatlılar ile hamur tatlıları olarak ayrılmaktadır. Erken dönem Osmanlı mutfağında sütlü tatlılar meyveli tatlılar ve helvalara göre daha az yer almaktadır. Bunun nedeni sütün muhafazasının zor olması ve o dönemde sütün uzak mesafelerden İstanbul pazarlarına ulaşıyor olmasıdır. XVII. yüzyıldan sonra İstanbul civarında mandıracılığın artması ile Kanlıca, Sütlüce, Levent, Kasımpaşa ve Ortaköy’de süt ürünleri üretimi artmıştır. Muhallebi o dönemlerde şölenlerde ikram olarak dağıtıldı ve Osmanlı mutfağının en sevilen sütlü tatlıları arasında yer aldı.

Sütlü tatlıların yapımı diğer tatlı çeşitlerine göre kolaydır. Besin değerinin yüksek olması ve diğer tatlı türlerine kıyasla maliyetinin düşük oluşu tercih edilirliğini arttırmaktadır. Bu nedenle, sütlü tatlılar hem Osmanlı’da hem de günümüzde sık yapılan tatlılar arasına girdi. Sütlü tatlıların ana maddesini süt oluşturmaktadır. Besin değeri hesaplanmak istediğinde, ortalama olarak 100 gram yağlı inek sütünün besin değeri dikkate alınmaktadır. Bu durum tatlının yapımında kullanılan diğer malzemelere göre ve pişirme şekline göre değişkenlik gösterebilmektedir. Muhallebi, içinde kullanılan malzemeye göre isimlendirilmektedir. Türk mutfağında sakızlı ve fıstıklı olmak üzere temelde iki çeşidi olsa da günümüzde farklı malzeme kullanımı ile çeşitli muhallebi türleri yapılmaktadır. Muhallebi meyveli olarak da hazırlanabilmektedir; meyveler püre haline getirilerek ya da küçük küçük doğranarak yapılabilmektedir. Muhallebi için kullanılan bu malzemeler isimlendirmede de kullanılmaktadır. Örneğin kakao kullanımı olduğunda kakaolu muhallebi olarak adlandırılmaktadır.

Genellikle sütlü tatlıların yapımında şeker sonradan ilave edilerek pişirilmektedir çünkü önceden eklenmesi protein değerinin azalmasına neden olabilmektedir ve besin değerinde kayıp oluşturmaktadır. Bu nedenle şekerin tatlının ocaktan indirilmesine yakın eklenmesi gerekmektedir. Muhallebi yapımında bu genel uygulamanın aksine şeker ilavesi önceden yapılır, süt ve şeker kıvam alıncaya kadar pişirilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Ertaş, Y., Gezmen-Karadağ, M. (2013). Sağlıklı beslenmede Türk Mutfak Kültürünün Yeri, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1): 117-136; Halıcı, N. (2009) Türk Mutfağı. İstanbul: Oğlak Yayıncılık; Yerasimos, M. (2005) 500 Yıllık Osmanlı Mutfağı. İstanbul: Boyut Yayıncılık.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Milli Eğitim Bakanlığı (2012). Yiyecek İçecek Hizmetleri: Sütlü Tatlılar. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı yayını.