Baltık Ülkeleri Mutfağı
Gastronomi Dünya Mutfağı
-
2019
Baltık Denizi’ne kıyısı bulunan Baltık ülkeleri, coğrafi ve tarihi yakınlıkları olan bağımsız cumhuriyetlerdir. Bu ülkeler Kaliningrad bölgesi ile Rusya arasında yer almaktadır. Önceleri sadece Estonya, Litvanya ve Letonya için kullanılan bu kavram günümüzde Baltık Denizi Devletleri Konseyi’ni belirtmek için de kullanılmaktadır.
Litvanya Mutfak Kültürü: Litvanya’nın yerel mutfağı ülkenin kültür ve tarihini yansıtmaktadır. Diğer Baltık ülkelerinin mutfağına benzeyen Litvanya mutfağı Polonya veya Belarus gibi doğu ülkelerin kültürlerinden etkilenmiştir. Uzun zamandır Avrupa’daki gastronomik eğilimlerin liderliğini yapan Litvanya, sofralarda aperatifler sunan ilk ülke oldu.
Litvanya’nın en popüler eti domuz etidir. Yemeklerde kuzu ve sığır eti az miktarlarda kullanılmaktadır. Patates ülkede genellikle ekşi krema, süt ve baharat ilavesiyle pişirilmektedir. Meşhur bir patates yemeği olan cepelinai, et veya süzme peynir eklenmiş haşlanan patates köftelerinden elde edilmekte, ekşi krema ve kızarmış pastırma ile servis edilmektedir.
Litvanya mutfağı çok çeşitli çorbalara sahiptir. Bunların en ünlüsü kefir veya pancar et suyu ile pişirilen ve soğuk halde tüketilen borscht'tır. Çorbaya haşlanmış patates eklenerek soğuk servis yapılmaktadır. Hamur ile mantar borscht, füme et çorbası ve soğuk domates çorbası da bulunmaktadır. Krep ise patates eklenerek hazırlanmaktadır.
Litvanya’da süt ürünleri ve çeşitli sütlü içecekler popülerdir. Süzme peynir ve kefir sevilerek tüketilmektedir. Litvanya’nın en bilinen alkolsüz içeceği “kvass” tır. Bira ülkede fazla tüketilen bir içecektir. Ayrıca geleneksel alkollü içeceklerden biri olan krupnik bal ve baharat eklenerek elde edilmektedir.
Estonya Mutfağı: Coğrafi konum açısından Estonya Kuzey Avrupa’da yer almakta ve on beş bölgeden oluşmaktadır. Ülkenin batısında ve kuzeyinde Finlandiya Körfezi, güneyinde Letonya Cumhuriyeti ve doğusunda Rusya Federasyonu bulunmaktadır. Ilıman iklim özelliğine sahip olan ülkede daha önce yüzyıllarca hâkimiyet kuran Danimarka, Rus, Alman ve İsveç mutfaklarının izleri görülmektedir. Etli güveç (seljanka), kızartma çeşitleri, lahana, patates, domuz eti, su ürünlerinden somon ve alabalık ülke mutfağının temel bileşenlerini oluşturmaktadır.
Yemek öncesinde başlangıç olarak yenen soğuk mezeler ülke mutfağında ünlüdür. Patates salatası ile servis edilen et veya sosis, pancar kökü, et ve ringa balığından oluşan rosolje soğuk meze çeşitleri arasında yer almaktadır. Schnitzel ise hemen hemen her Estonyalı’nın vazgeçilmez ürünüdür.
Ülkede tüketilen yemekler mevsimlere göre değişiklik göstermektedir. Kış aylarında genellikle patates (kartulid), domuz eti ve çorba tüketilirken, yaz aylarında mangalda yapılan ürünler, salatalar, yeşil sebzeler, çilek ve çitlembik gibi meyveler tüketilmektedir.
Estonya mutfağının bilinen yemekleri arasında; tütsülenmiş ve salamura edilmiş alabalık, marineeritud angerjas (dondurularak marine edilmiş yılanbalığı), domuz dili ezmesi keel hernestega ve Baltık Denizi’nde fazla miktarda çıkan çaçabalığı ile jambon ve kremadan yapılan silgusoust yemeği bulunmaktadır.
Lor peyniri ve ekmek çorbaları en çok tüketilen geleneksel yiyecekleridir. Şekersiz keke benzeyen esmer ekmekleri leib oldukça yaygındır. Ayrıca ülke mutfağında sepik adı verilen farklı bir ekmek türü de tüketilmektedir. Yöresel bir atıştırmalık olan şekerli fıstık ise sokak lezzetleri arasındadır.
Sütlü olan Estonya yemekleri genellikle tuzludur ve kahvaltı esnasında servis edilmektedir. Kahvaltıda ayrıca tereyağı ve ringa balığı ile hazırlanan geleneksel sandviçler, domates salçası, fasulye, yumurta, peynir ve reçel ile tereyağında kızartılmış tost tüketilmektedir. Domuz eti favori et türüdür ve genellikle demlenmiş olarak veya pişirilerek yenilmektedir. Ülke mutfağına ait çeşitli popüler yiyecekler arasında ekşi krema ile ringa balığı, köfte, karaciğer pate ve doldurulmuş yumurta yer almaktadır.
Geleneksel yemekler arasında mulgikapsas (arpa, incikli arpa ve ekşi lahana ile domuz yahnisi), et ile fırında patates püresi, mulgipuder (patates püresi ile pearl arpa), kartulipors, arpa köfte, krep, füme alabalık ve baharatlı Tallinn çaça yer almaktadır.
Estonya yemek kültüründe çorbalar genellikle tatlıdır. Çırpılmış krema ve kuru üzümlü ekmek çorbası en çok bilinen çorbadır. Ayrıca bal ve fındıkla tatlandırılan ve çeşitli meyvelerden hazırlanan berry çorbaları da meşhurdur.
Vana Tallinn likörü Estonya’nın en ünlü alkollü içeceğidir. Estonyalılar bu içeceği genellikle kahveye ekleyerek, soğuk ya da buzlu olarak içmektedir.
Letonya Mutfağı: Letonya mutfağı kardeş ülke Litvanya mutfağına benzer özellikler göstermektedir. Temel olarak tahıla dayanan mutfak kültüründe süt ürünleri, sebze ve et yemekleri, dondurma, çeşitli ekmek türleri ile tatlılar yaygındır. Tütsülü domuz eti, sosis, sucuk ve diğer domuz ürünleri, tütsülü balık ve çiğ balık sevilen yiyecekler arasındadır. Letonya yemeklerinin birçoğunu peynir, ekmek ve frenk (karaman) kimyonunun tohumu lezzetlendirmektedir. Ülke mutfağında kimyon tohumu neredeyse tüm yemeklerde kullanılmaktadır.
Yaz aylarında sevilerek içilen soğuk pancar çorbası (biesu zupa), bezelye çorbası ve balık içeren yemekler en çok tercih edilen yemekler arasındadır. Ülke mutfağında tat olarak ayranı andıran, isim olarak ise bize pek yabancı olmayan kefirs adında bir içecekleri bulunmaktadır.
Letonya’da kahvaltı öğünü hafif olarak yenilmekte ve genellikle sandviç veya omletin yanında süt içilmektedir. Günün ana öğünü öğle yemeği olduğundan bu öğünde çorba, ana yemek ve tatlı tüketilmektedir.
Letonya yemeklerinden olan Latvian food ve Latvijas partikas Finlandiya yemekleri ile benzerlik göstermektedir. Ülkede bol tereyağı, et ve tahıl tüketilmekte karabiber ve kimyon hariç diğer baharatlar pek bilinmemektedir.
Letonya’da çavdar ekmeği; patates, bezelye çorbası ve şinitzel gibi yemeklere eşlik etmektedir. Ülkede yemekler kil çömleklerde yapılmaktadır. Yerel mutfağı süt ve süt ürünlerinde birçok Avrupa ülkesine göre daha fazla çeşitlilik göstermektedir. Yöresel peynirleri gouda’ya benzer ancak daha yumuşaktır. Krem peynir (biezpiens) ve ekşi krema (skabais krejums) sevilerek tüketilmektedir. Frenk kimyonlu janu siers ise geleneksel bir peynir türüdür. Ayrıca şarabın yanında tütsülü peynir olan kupinats siers tüketilmektedir.
Letonya’da esmer ekmek tüketimi yaygındır ve rupjmaize adı verilen esmer çavdar ekmeği geleneksel temel gıda olarak kabul edilmektedir. Özel günlerde ise örgülü şekliyle bir çeşit tatlı ekmek olan klingeris tüketilmektedir. Bira ülkede en çok tüketilen içkiler arasındadır. Ayrıca ülkede “siyah balsam” olarak bilinen içecek ot, meyve suyu ve çiçeklerden elde edilen geleneksel bir likördür.
Referanslar
http://www.hurriyet.com.tr/gundem/baltik-ulkeleri-hangileri-baltik-ulkeleri-nerede-41389691, (Erişim tarihi: 12. 12. 2019); http://www.orangesmile.com/gezirehberi/litvanya/mutfagirestoranlari.htm, (Erişim tarihi: 12. 12. 2019); http://berfendber.blogspot.com/2013/02/estonya-mutfag-estonian-cuisine.html, Estonya Mutfağı/ (Erişim tarihi: 12. 12. 2019); http://www.orangesmile.com/gezirehberi/estonya/mutfagirestoranlari.htm, (Erişim tarihi:13. 12. 2019); http://www.celebialper.com/yediklerim/letonya-yemekleri.html, (Erişim tarihi: 14. 12. 2019); http://berfendber.blogspot.com/2013/02/letonya-mutfag-l.atvian-cuisine.html, (Erişim tarihi: 14. 12. 2019).