Amazonomakhia Lahdi

Doğal ve Kültürel Miras Lahit

(Perge, Pamphylia, 2003)

Perge Batı Nekropolü’nde 2003’de, M9 kodu verilen mezarın güney odasında in-situ olarak tespit edilmiştir. İnce kristalli beyaz mermerden yapılmıştır; Dokimeion ocaklarının Pavonazzetto (Afyon Menekşe / Violet) olarak bilinen, pahalı türü olduğu anlaşılmaktadır. Dokimeion Atölyesi’nin figürlü frizli tipinde üretilen lahit, beşik çatı biçimli kapağa sahiptir (Görsel 1). Tekne uzunluğu 2,30, genişliği 1,15 ve yüksekliği 0,87 metredir. Tekne sağlam durumdadır; kapağın güney yönündeki delik dışında sağlamdır. MS 160 yılına tarihlenmektedir ve Perge Müzesi’nde korunmaktadır. 

Lahit, mezar yapısına kuzey-güney doğrultusunda yerleştirilmiştir. Uzun yüz batıya bakmaktadır. Batı uzun yüzde friz düzlemi iki bölümden oluşmaktadır. Kaide frizi 16 santimetre yüksekliğindedir; üzerinde 30 santimetre yüksekliğe sahip figürlerden oluşan alçak kabartma bulunmaktadır. Kabartmada profilden verilmiş, sola ve sağa doğru hareket halinde toplam beş adet çatal kuyruklu yaratık sıralanmıştır. Batı uzun yüzde ana friz düzlemi 0,71 metre yüksekliğe sahiptir. Frizin iki köşesinde cepheden verilmiş, zırh, kılıç, miğfer ve sadakla donatılmış tropaionlar betimlenmiştir; bunların altında elleri bağlı, diz üstü çömelmiş esir askerler-personifikasyonlar yer almaktadır. Ana sahneyi köşe figürleri sınırlamaktadır. Her biri üçer gruptan oluşmaktadır. Gruplardan her biri yerde uzanan (ölmüş) bir Amazon, saldırı halinde olan atlı Amazon ve kendini savunmaya çalışan bir Hellen savaşçıdan oluşmaktadır. Amazonlar, Hellen hoplitine saldırmaktadır. Savaşçıya yakın olan Amazon miğferli ve kısa-khiton giyimlidir. Omzundaki pelerin hareket yönüne paralel pozisyondadır.  Ayaklarında askeri çizmeleri; sol elde yarım daire biçimli kalkanı ve sağ elde çift baltası ile saldırı pozisyonunda verilmiştir. Arkasındaki Amazon, dörtnala saldırıya geçmiştir. Sağ eldeki mızrak, diğer Amazon’un karşısında yer alan hoplite doğru fırlatmak üzere betimlenmiştir. Sol elinde kalkanı bulunan Amazon’un tek göğsünü açıkta bırakacak bir elbise giymesi ve pelerin bulunmamaktadır. Atının altında, ölü bir Amazon figürü yer almaktadır. Hoplitin üzerinde göğüs altında Herakles düğümü yer alan tek şeritli deri zırh giymektedir. Sol elinde kalkan; sağ elinde kılıç bulunmaktadır.  

Lahdin, kuzey kısa yüzünde kalkan ve üzerinde kılıçlar yer almaktadır; güney kısa yüzü tam olarak okunamamaktadır. Doğu uzun yüzde apotropeik amaçlı yapılan (amulet kullanımlarında çok sık rastlanmaktadır), antitetik grifonlar yer almaktadır. Tekne kısmı, palmetler ile süslenmiş akroterli beşik çatı biçimli kapak ile kapatılmıştır. Kapağın uzun yüzlerinde çörten olarak kullanılan beşer adet aslan başı yer almaktadır. Köşelerde palmetler; alınlıklarda kalkan betimleri bulunmaktadır. Kapağın kısa yüzlerinde bir, uzun yüzlerinde iki kaldırma çıkıntısı yer almaktadır.  

Lahit üzerindeki Amazonomakhia betimi, Hellen sanatından seçilmiştir. Lahdin ön yüzündeki friz düzlemi, köşelerde yer alan tropaionlar ile sınırlandırılarak kapalı bir kompozisyon oluşturulmuştur. Sahne, birbirini tekrar eder nitelikte aynı iki figür grubundan oluşmaktadır. Sahnede durağanlık söz konusudur. Figürlerin birbiri ile kesişmemesi ve sadece üst pervaza figür taşmalarının görülmesi durumu kompozisyonda klasik kabartma anlayışının hakim olduğunu kanıtlamaktadır. Figürlerin yapımında kaliteli işçilik söz konusudur. Kompozisyonlarda Hellen savaşçıları ile atlı Amazon figürleri aynı ölçülerdedir. Bu durum, Amazonamakhia kabartmalarında görülen tipik özelliklerden biridir. Lahit, Dokimenion üretimi figürlü frizli lahit grubu içinde yer almaktadır. Amazonomakhia betiminde yoğun olarak seçilen konunun önemli örneklerinden biridir. Ölü Amazon, Atlı Amazon / Amazonlar ve ayakta Hellen savaşçısı gibi önemli figürlere yer verilmiştir. 

Lahit, bölgede bulunmuş tek-tüm eser olması bakımından oldukça önemlidir. Dokimeion üretimlerinden biri olan Amazonomakhia lahit grubu genellikle parçalar halinde tespit edilmiştir. Perge Lahdi tüm halde bulunması ve mezar yapısı içinde in-situ tespiti bakımından oldukça önemlidir. 

Etiketler:
Referanslar

Özdizbay, A. ve Şahin H. (2020). New Inscriptions from Perge 2: The Funerary Inscriptions of the Tomb Buildings Discovered in Parcel 169 of the Western Necropolis, Philia (6): 116-134; Soslu, S. (2022). Mastaura’dan Bir Grup Sikke Işığında Hekate Tapınımı: Kentin Teolojik Kültürüne Bir Katkı, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti (ss. 247-260). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları; Soslu, S. ve Soslu, A. (2023). A Faience Herm Amulet From Ceraitai in Pisidia, TÜBA-KED (28): 185-204; Soslu, S. & Soslu, A. (2023). Burdur Muzesi’nden Bes Amuleti, Arkeoloji Dergisi (31): 71-94.
Turak, Ö. (2011). Roma Dönemi Pamphylia Lahitleri ve Atölye Sorunu. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul üniversitesi; Turak, Ö. (2022). Perge’den Amazonomakhia Betimli Bir Lahit, Mediterranean Journal of Humanitie, (XII); 209-216; Soslu, S. (2023). A Study of the Burdur Museum’s Harpocrates Figure: Iconography, Egyptian and Greco-Roman Interaction and Theological Transformation, (Editör) Y. Kılıç, R. Kuzuoğlu, S. Akkuş Mutlu, Ö. Kahya, Prof. Dr. Sebahattin Bayram Armağanı (ss. 517-529), İstanbul; Soslu, S. (2023). Keraitai Antik Kenti Savunma Mimarisi, TÜBA-AR, (33): 61-90; Waelkens, M. (1982). Dokimeion. Die Werkstatt Der Repräsentativen Kleinasiatischen Sarkophage. Chronologie und Typologie Ihrer Produktion. Berlin.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Turak, Ö. (2022). Perge’den Amazonomakhia Betimli Bir Lahit, Mediterranean Journal of Humanities, (XII): 209-216.