İnsanoğlunun kadim çağlardan beri erişilmesi zor olan zirvelere çıkma arzusundan doğan ve alanyazında yüksek dağlara, özellikle Alplere, tırmanma sporu olarak tanımlanan alpinizmin bir etkinlik olarak başlamasını sağlayan kişi olarak aristokrat bir aileden gelen Horace Benedict Saussure adındaki fizikçidir. Saussure’nin Avrupa’nın en yüksek noktası olarak kabul edilen Mont Blanc’a 1787 yılında gerçekleştirdiği zirve yürüyüşünün ardından 1870’lerde birçok insan da dağları anlamak ve keşfetmek maksadı ile dağlara (Avrupa’da özellikle başlangıçta sınırlı sayıda insanın teveccühüne neden olan Alplere) akın etmeye başladığı bilinmektedir. Alpinizm münferit bir kelime olarak ise ilk kez 1871’de kullanılmaya başlandı. Kelimenin etimolojisi bu hâkim tanımında da görülen Alp Dağları’na yapılan tırmanma faaliyetlerinin, dağcılık alanında oldukça zorlayıcı bir olgu oluşuna dayandığı zannedilmektedir. Zira dağcılık alanında 1970’lerden itibaren büyük dağlarda Alpin tarzı olarak adlandırılan tırmanışlar yapıldığı görülmektedir. Zamanla Alpinizm olarak anılmaya başlayan bu teknik; zorlukların sıklıkla çevresel ve fiziksel zorlukları aştığı Alpler gibi yüksek ve sıklıkla kar ve buz kaplı dağlarda, en az ekipmanla tırmanma yolları anlamına gelmekteyken; günümüzde özellikle Avrupa dillerinde dağcılıkla eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.

Turizmdeki kullanılan haliyle ele alınacak olursa, UNESCO tarafından yapılan tanımına göre alpinizm yüksek dağlarda, her mevsim, kayalık veya buzlu arazide zirvelere ve duvarlara uygun ekipmanlarla tırmanma sanatıdır. UNESCO tarafından İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesi’ne 2019’da yazılan Alpinizm, sadece bir spor ya da aktivite değil uygun yöntem, ekipman ve balta ve krampon gibi son derece özel araçlar kullanarak fiziksel, teknik ve entelektüel yetenekleri içermektedir. Alpinizm, yüksek dağ çevresi, bu çevredeki uygulamaların tarihi, ilgili değerler ve belirli becerilerden oluşan ortak bir kültürle karakterize edilen geleneksel ve fiziksel bir uygulamadır. Doğal çevre, değişen hava koşulları ve doğal tehlikeler hakkında bilgi sahibi olmak da önemlidir. Alpinizm aynı zamanda bazı estetik yönleri de bünyesinde barındırmaktadır. Öyle ki, bu daha teknik ve minimalist dağ tırmanış tarzını izleyen ve Alpinist olarak adlandırılan sanatçılar; zarif tırmanma hareketleri, manzara tefekkürü ve doğal çevre ile uyum için çabalarlar. Alpinizm etkinliği, geride kalıcı iz bırakmamak ve uygulayıcılar arasında yardım sağlama görevini üstlenmek gibi her bireyin taahhüdüne dayalı etik ilkeleri harekete geçiren bir özelliğe sahiptir.

Dünya Turist Rehberleri Birliği Federasyonu (WFTGA) rehberliği değil ama turist rehberini tanımlamaktadır. Federasyon tarafından tanımlanan rehber tanımından hareketle rehberlik kavramı; ziyaretçilere, kendi tercihleri doğrultusunda bir dilde yol gösterme, bulunduğu bölgenin kültürel ve doğal mirasını yorumlama ve aktarma ile bu aktarımı yapacak kişinin bulunduğu bölgede özgü nitelikler açısından yetkili bir mercii tarafından onaylandığı ve/veya tanındığı bir meslek disiplini olarak ifade edilebilir.

Alpinizm ve rehberliğin ortak potada eridiği alpinizm rehberliği ise 29217 sayılı Turist Rehberliği Meslek Yönetmeliği'nin Madde 39’da belirtilen rehberlikte uzmanlaşma eğitimi kapsamında turizm çeşitliliği dikkate alınarak… "Uzman turist rehberi yetiştirilmesi ve turist rehberlerinin çeşitli konularda eğitilmesi doğrultusunda turistik ürün odaklı profesyonel turist rehberliği alanlarından birindeki uzmanlaşmayı ve verilen bu hizmeti ifade etmektedir". Tanım olarak alpinizm rehberliği; yüksek dağlarda, her mevsim, kayalık veya buzlu arazide zirvelere ve duvarlara tırmanma sanatına katılan turistlere turizm profesyonelleri olan turist rehberleri tarafından (ve onlarla birtakım olarak) kendi seçtikleri bir dilde yol gösterme, bulunduğu dağ bölgesinin kültürel ve doğal mirasını yorumlama ve aktarma ile bu aktarımı yapacak kişinin bulunduğu bölgeye özgü nitelikler açısından yetkili bir mercii tarafından onaylandığı ve/veya tanındığı bir uzmanlık alanı olarak tanımlanabilir.

Tarihsel olarak bakıldığında alpinizm rehberliği, mevsimlik istihdamın erken bir biçimi olarak ortaya çıkmış ve ilk zamanlarda yol göstericiler (pathfinder/passeur) olarak da bilinen köylü rehberleri tarafından yapılmaktaydı. Bu rehberler; daha çok bilinmeyen, potansiyel olarak tehlikeli alanlara yol gösterecek birine ihtiyaç duyan ilk kâşifler ve öncüler tarafından kullanılmaktaydı. Rehberlerin Alplerdeki yol göstericilik olan ilk rolleri gelişerek esasta araçsal bir hale dönüşmüştür. Bazı araştırmacılar tarafından görüşülen eski dağ rehberlerin çoğu için rehberlik, dağcılık tutkusundan doğan bir meslek olmaktan çok mesleki hale gelen dağ yaşamının bir gereği olarak görülmekteydi. Bu nedenle, ilk profesyonel rehberler; rehberlik faaliyetine öncülük ederken dağlarda yaşayarak edindikleri günlük örtük bilgilerden açıkça yararlandılar. Daha geniş bir beceri seti ve araçsal faaliyetlerden iletişimsel faaliyetlere geçişe duyulan ihtiyaç, değişen bir müşteri kitlesinin talebini karşılayan ve dağ ortamının keşif, arama/araştırma ve fetih için yeni bir değer ve yeniden icat edilmesine yanıt veren bir dizi hizmetin geliştirilmesinde etkili oldu. Alpinizm rehberleri için bu, çoğu yalnızca resmi eğitim yoluyla sağlanabilen, artan bilgi birikimi ve teknik yeterlilik gereksinimine yansımaktadır. Bu eğitim, 1948’de Fransızlar tarafından seçkin bir eğitim merkezi olan E´cole Nationale de Ski et d’Alpinisme (ENSA) kurulduğunda resmileşmiş ve para karşılığında müşterileri yüksek dağlara götürmek ve profesyonel olarak rehberlik etmek isteyen alpinizm rehberleri için diplomaya hazırlama vazifesini üstlendi. Böylece dağcılık ve kayak, ENSA’nın eğitilmiş alpinizm rehberleri ve kayak eğitmenleri için en üst düzeyde performans ile eğitim vereceği seçkin spor haline geldi. Alpinizm, 1932 yılında kurulan ve dağcılık ve tırmanma alanında, erişim, sağlık, dağ koruma, güvenlik, gençlik ve buz tırmanışı gibi konuları ele alan Uluslararası Tırmanma ve Dağcılık Federasyonu (UIAA) ile kendi uluslararası yönetim organıyla kendisini bir spor olarak sağlam bir şekilde kurmuş oldu.

UIAA bu ilişkilerin en temel çatısı olarak 66 ülkede 89 üye dernek ve federasyonu temsil eden dünya yönetim organı olarak altı kıtada küresel bir varlığa sahiptir. Kendilerini turizm ve dağcılığın iki sosyal dünyasının arasında bulan alpinist zihniyetin önemli bir parçası, dağcıları birbirine bağlayan ip ile temsil edilen takım ruhu duygusudur. Topluluk üyelerinin çoğu, dünya çapında dağ uygulamalarını yayan dağ kulüplerine tabiidir. Bu kulüpler, dağcı kültür için itici bir güç olarak görülen grup gezileri düzenler, pratik bilgileri yayar ve çeşitli yayınlara katkıda bulunurlar. XX. yüzyıldan beri, dağ kulüpleri, çeşitli düzeylerde sık sık iki veya üç yılda bir toplantılar yoluyla ilişkiler geliştirmek için faaliyetlerini sürdürmektedirler.

Alpinizm rehberi; bir rehberin sahip olması beklenilen genel özelliklerinin yanı sıra, dağcılık sporunun da gereği olarak fiziksel yetkinlik ve tırmanma (kaya ve buz), kapalı tırmanış, spor tırmanışı, trekking, sırt çantasıyla gezme, yürüyüş, kayak gibi alanlarda da aktif ve uzmanlaşmış olması da beklenmektedir. Ayrıca alpinizm rehberi olacak kişilerin gerek deney ve gerekse araçların yardımıyla vahşi yaşam ve doğada hayatta kalma becerilerinin gelişmiş olmasının yanı sıra hem güç hem de ruhi yönden sağlam kişiler olması gerekmektedir. Bu uzman turizm profesyoneli, kafilesine bulunduğu bölgeyi tanıtma ve yorumlama vazifesinin yanında turunu tamamlayana kadar ihtiyaç hâsıl olduğunda onların tehlikelere karşı ve yeri geldiğinde müdahale ederek korunmalarına rehberlik etmek durumundadır. Bunun için rehberin, soğukkanlı ve ani durumlarda karar verme yetisinin de gelişmiş olması umulmaktadır.