Nevşehir’in Avanos ilçesinde bulunan Zelve Vadisi, Avanos-Göreme karayolundan yaklaşık iki kilometre içeride, Aktepe’nin daha dik olan kuzey yamacında yer almaktadır. Kapadokya Bölgesi’nde yüzey şekilleri iç ve dış kuvvetlerin birbirini tamamlamasıyla oldukça çeşitlenmiştir. Zelve Vadisi’nde de biçim, renk ve boyutları açısından farklılık gösteren peribacaları ve badlands (kırgıbayır) gibi yeryüzü şekilleri dikkat çekicidir.

Zelve Vadisi, VII. yüzyıldan sonra Hıristiyanlar için stratejik bir dini merkez ve yerleşim birimi olarak yerini almıştır. Öyle ki rahiplere ilk dini seminerlerin verildiği sahalardandır. Vadide sık rastlanan peribacalarının, işlenebilir tüf kayaçlardan meydana gelmesi, oyularak konut ve dini yapı olarak kullanımını sağlamıştır. Türklerin Anadolu topraklarına gelmesiyle bu yapıların eklentileri ile beraber yerleşme alanı şeklinde kullanımı sürmüştür. Yerleşmenin çekirdeğini oluşturan bu meskenlerin bulunduğu vadilerin çoğunluğunda köy yerleşmeleri oluşmuştur. Aynı sürece tanık olan vadide kurulan Zelve Köyü de kaya düşmesi tehlikesinin artması nedeni ile kademeli olarak taşınmıştır. Böylece 1954’te Zelve Vadisi tamamen boşaltılmış ve 1967’de açık hava müzesi haline dönüştürülmüştür.

Bu bağlamda koruma statüsü kazandırılan Zelve Açık Hava Müzesi, UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer almakla birlikte Birinci Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı olma özelliği taşımaktadır. Doğal yapı, tarihi ve kültürel bütünlük açısından ele alındığında bir cazibe merkezi olarak karşımıza çıkmaktadır. Vadide bulunan peribacaları, kilise ve manastırlar, kayadan oyma yerleşim birimleri, kaya cami, güvercinlikler, değirmen ve iki vadiye açılan tünel, Zelve Açık Hava Müzesi’nin ilgi toplayan turizm kaynaklarındandır. Hıristiyanlığın erken dönemlerinde yerleşmenin geliştiği vadilerden olan Zelve’de, kilise mimarisi dikkat çekmektedir. İkonoklastik dönem öncesine tarihlenen Üzümlü ve Balıklı Kiliseler, vadinin önemli kiliselerindendir. Kapadokya’da peribacalarının yoğun olduğu yerlerden biri olan Zelve vadisi, din ve kültür motivasyonu dışında trekking amacıyla seyahat edenler için de cazip bir sahadır. Ayrıca Zelve Açık Hava Müzesi’nde ziyaretçiler için Zelve Mapping Show isimli bir etkinlik düzenlenmektedir. Bu etkinlikte hava karardıktan sonra mapping uygulama projesi ile Kapadokya’nın doğası ve tarihi anlatılmaktadır.

Zelve Açık Hava Müzesi’ni 2018 yılında 112.230 kişi ziyaret etmiş; ziyaretçilerin büyük çoğunluğu yerli turistlerden oluşmaktadır. Genel anlamda Kapadokya’yı özelde ise Zelve Açık Hava Müzesi’ni ziyaret edenler arasında Uzakdoğu ve Batı Avrupa ülkelerinden gelenlerin sayısı dikkat çekmektedir.

Bölgede turizm faaliyetleri kapsamında 1960’lı yıllardan bu yana özellikle kültür turizmi hep ön planda olmuş ve önemli oranda talep oluşturmuştur. Bölgenin turizm açısından öneminin giderek artmasında sahanın hâkim mimarisi ve doğal yapısına uygun olarak inşa edilen taş ve kaya otellerin hizmete girmesi oldukça etkili olmuştur. Günümüzde de Kapadokya’da kültürü yansıtan, modernleşmesine rağmen gelenekselliğini koruyan birçok butik otel olduğu gibi lüks ve mimarisiyle dünyada da adından söz ettiren konaklama imkânları bulunmaktadır. Dünyanın önemli kültür turizmi destinasyonlarından birinin parçası olan Zelve’ye ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. Zelve Vadisi’nin yolu Avanos-Göreme yolu üzerinden ayrılmakta ve Paşabağı Vadisi’ne bir kilometre uzaklıktadır. Kayseri ve Nevşehir’de havaalanlarının bulunması turizm hareketliliğini arttırmaktadır. Karasal iklimin hâkim olduğu sahada yazların çok sıcak ve kışların sert geçmesinden dolayı turizm açısından yoğun sezon bahar aylarıdır. Bununla birlikte bölge, Türkiye’de 12 ay boyunca turizm etkinliklerinin gerçekleştirildiği ender alanlardan biridir.