Zara, İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan Sivas’ın doğusunda bulunan bir ilçedir. Kuzeyde Koyulhisar, doğuda İmranlı, güneydoğuda Divriği, güneybatıda Kangal, batıda Hafik, kuzeybatıda Doğanşar ile sınırı vardır. Zara ilçesinin toplam yüzölçümü 2.616 kilometrekaredir ve ortalama yükseltisi 1350 metredir.

Zara genel olarak dağlık bir yapıdadır. Kuzeyde ilin en önemli dağ sıralarından olan Kösedağları ve Kızıldağ ile çevrilidir. İlçenin güney sınırları ise Divriği bölgesine ait dağ sırası ile kesişmektedir. Bu dağlar arasında yer alan Çengelli ve Gürlevik Dağları alandaki önemli yükseltilerdir. Zara’daki düz sahalar, Kızılırmak tarafından şekillendirilmiş olup ilçenin eğiminin az olduğu alanlarını oluşturmaktadır. İlçenin başlıca akarsuyu olan Kızılırmak, birçok yan akarsu ile beslenir. Kızılırmak’a ek olarak Acısu ve Habeş Çayı gibi önemli kollar da ilçenin su kaynaklarındandır. Ayrıca Menet Deresi, Kuruçay, Çorakçı Deresi, Tuzla Deresi, Karabel Deresi ve Abas Deresi gibi daha küçük akarsular da ilçenin su varlıkları arasındadır. Zara’daki en önemli göl ilçe merkezinin 10 kilometre batısında yer alan Tödürge Gölü’dür. Ayrıca Büyükköy yakınlarında bulunan Aygır Gölü de ilçenin diğer önemli gölü olarak dikkat çekmektedir. Yine ilçede karstik saha üzerinde oluşan Canova gölleri de önemli su varlıklarındandır. İklim, Sivas’ta görülen hakim iklim özellikleri ile benzerlik göstermektedir. Yazları sıcak ve kurak geçer, kışları ise soğuk ve kar yağışlıdır. Meteoroloji Genel Müdürlüğü verilerine göre yaz dönemlerinde ortalama sıcaklık değeri 19,7 °C iken kış döneminde -3,6 °C dolaylarındadır.

Zara ilçesi tarihi ve idari yapısı çeşitli arkeolojik buluntular ve yazılı kaynaklar ışığında şekillenmiştir. Yapılan yüzeysel araştırmalara göre bölgeye ilk yerleşim Neolitik döneme kadar gitmektedir. Özellikle Tödürge Gölü çevresinde, Tolos Tepesi’ndeki mağaralarda ve Çil Hasan Mevkii ile Tepecik Höyüğü gibi yerleşim alanlarında çeşitli kalıntılara ulaşılmıştır. Ayrıca Bizans dönemine ait kalıntılar Kızılkale, Devekse ve Bağlama köylerinde tespit edilmiştir. Hititler ve sonraki uygarlıklara ait izler Zara çevresinde de görülmektedir. Malazgirt Zaferi'nin ardından bölgeye Türk boylarının yerleşmeye başladığı, Avşar, Eymür, Dodurga, Iğdır, Kargın, Kızık ve Oğuz boylarının isimlerini taşıyan köylerin varlığından anlaşılmakta; bu durum, söz konusu yerleşimlerin erken dönem Türk yerleşimleri olduğunu göstermektedir. Şeyh Merzuban’ın bölgedeki etkisi Müslümanların yerleşmesinde önemli bir rol oynamıştır. Şeyh Merzuban Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubat’ı Zara’da misafir etmiş ve sultanın bölgeye olan ilgisini çekmiştir. Moğol hâkimiyetinden sonra Zara sırasıyla Eretna ve Kadı Burhaneddin devletlerinin sınırları içinde kalmıştır. 1398’de Yıldırım Bayezid tarafından Osmanlı topraklarına katılan Zara, Osmanlı döneminde gelişmeye başlamıştır. Osmanlı dönemi kayıtlarında eski adı Koçgiri olarak geçen bu yerleşim, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Koçgiri Aşireti’nin bölgeye yerleşmesiyle önemli bir yerleşim haline gelmiştir. 1856’da Koçgiri adıyla nahiye, 1870’te ise Zara adıyla kaza merkezi olmuştur. 1888 ve 1892 yıllarında yapılan düzenlemelerle Zara, ilçe statüsüne kavuşmuş ve idari yapı tesis edilmiştir. Günümüzde Zara 135 köy ve 157 mezra ile idari yapısını sürdürmektedir.

Zara ilçesinin 1927 yılı nüfusu 48.063 iken 1945 yılında 67.596 kişidir. Bu yıldan itibaren ilçenin nüfusu sürekli olarak düşüş göstermiştir. 2024 yılında toplam 21.951 kişidir. Zara’nın nüfus yoğunluğu ise 8,3 kişidir. İlçe köklü bir yerleşim alanı olmasına rağmen 1945 yılından itibaren sürekli göç vermiştir. Başta Sivas Merkez olmak üzere İstanbul, İzmir, Ankara gibi sanayi, ticaret ve diğer ekonomik olanakların daha gelişmiş olduğu alanlara göç söz konusudur. 2023 yılı verilerine göre okuryazarlık oranı yüzde 92’dir. İlçede ilköğretim ve ortaöğretim kademelerinde 23 kurum bulunmaktadır. Ayrıca Sivas Cumhuriyet Üniversitesi’ne bağlı yedi bölüm ve altı programla Zara Ahmet Çuhadaroğlu Meslek Yüksekokulu ilçedeki önemli eğitim kurumudur.

Sivas’ın diğer illerinde olduğu gibi Zara’da da hakim ekonomik faaliyetler tarım ve hayvancılıktır. Arazi yapısından kaynaklı tarımsal alanlar çok sınırlıdır. Yapılan tarımsal üretim bitkileri genellikle kurak iklime uyum sağlamış buğday, arpa, fiğ gibi ürünlerdir. Bunun yanında sulamalı tarım ile yonca, korunga, patates, şeker pancarı gibi ürünlerin üretimi de sağlanmaktadır. Hayvancılıkta et-süt besiciliği, arıcılık ve alabalık yetiştiriciliği ön plana çıkmaktadır. Özellikle son zamanlarda bal üretimi önemli değer kazanmıştır. Bitki çeşitliliği bal üretiminin gelişmesine ve rağbet görmesine yol açmıştır. 2024 yılında bal faaliyeti yapan işletme sayısı 270’e kadar ulaşmıştır. Zara balının tanıtılması amacıyla her yıl festival düzenlenmektedir. İlçede sanayi faaliyetleri çok gelişmemiştir. Yapılan uygulamaların tamamına yakını atölye tipi bakım onarım işletmeleridir. Bunun yanında ev tipi üretimler de görülebilmektedir.

Zara ilçesi ve köylerinde doğal ve kültürel oluşumlu unsurlar ilçenin turizm etkinliklerinin gelişmesinde önemli bir pay sahibidir. Doğal varlıklar Tödürge Gölü, Sülük Gölü, Canova Köyü’ndeki göller, karstik yapıdan kaynaklı doğal köprüler, mağaralar ve diğer oluşumlar ilçedeki doğal oluşumlu varlıklardan bazılarını oluşturmaktadır. Özellikle Tödürge Gölü Sivas’ın en büyük doğal oluşumlu göl olma özelliğini göstermektedir ve ilçe merkezine yaklaşık 26 kilometre uzaklıktadır. Göl etrafında bir de mesire alanı bulunmakta olup çevrede yaşayan insanlar tarafından çokça ziyaret edilmektedir. Ancak Tödürge Gölü’nü cazip kılan unsur mesire alanının varlığı değil gölün kuş varlığı açısından zengin olmasındandır. Gölde yaşayan kuşlar haricinde göç eden kuşların da uğrak yeri olması buranın kuş çeşitliliği bakımından zengin olmasına yol açmıştır. Çok sayıda ve ender türde kuşlara ev sahipliği yapan göl çevresinde çeşitli kuş gözlem alanları bulunmaktadır. Ayrıca insanların göl üzerinde çeşitli spor faaliyetlerini yapabildiği imkanlar da vardır. Son zamanlarda çeşitli sosyal medya tanıtımları ile ön plana çıkan bir diğer doğal unsur ise Canova Köyü’nde bulunan göllerdir. Göller karstik çukurlar içerisinde oluşan eşsiz güzelliktedirler ve insanların uğrak yeri haline gelmişlerdir.

İlçe ve köylerinde bulunan kültür öğeleri de önemli turizm varlıkları durumundadır. Tödürge Gölü Mağaraları, Zaralızade Mehmetpaşa Camii, Zara Konakları, Zara Şehitliği ve Anıtları, Büyük Hamam, Şeyh Merbuzan Türbesi, Acısu Köprüsü-Tekke Köprüsü, Şeyh İbrahim El Aziz Camii, Kuşçu Hasan Dede Türbesi, Pir Gökçek Türbesi, Zara Bal Festivali, Kültepe Höyüğü, Tepecik Höyüğü, Lafcılar Ağılı Höyüğü, Ziyaret (Sivri)Tepe Yerleşimi, Çermik Höyüğü, Kızıltepe Yerleşimi ve Tümülüsü, Hocasöğüdü Sırtı Yerleşimi, Kümbet Höyüğü, Kuşlaryurdu (Kayabaşı) Kalesi Sancakkale Köyü Kalesi, Karslılar Kale Yerleşimi, Korkut Köyü Kalesi gibi varlıklar turizm faaliyetlerini güçlendirmektedir. Bu kültür varlıklarından Tödürge Gölü Mağaralarının tarihi ilkçağlara kadar gitmektedir. Burada 100 civarında küçüklü büyüklü mağara oyuntuları yer almaktadır. Eski dönemlerde özellikle yerleşme amaçlı açılan bu mağaralar ziyaretçilerin ilgisini de oldukça çekmektedir.

İlçenin kültürel oluşumlarından bir diğeri Zara balı festivalidir. Zara balı ilçenin önemli hem geçim kaynağı hem kültürel zenginliği haline gelmiştir. Her yıl düzenlenen festivale ilçeden, ilden, çevre illerden ve Türkiye’nin diğer tüm illerinden turist katılmaktadır. İlçeye ait coğrafi işaretli ürünler de yer almaktadır. Zara balı ve Zara sac ekmeği ilçenin mehreçli coğrafi işaretli ürünleri olarak 2022 yılında tescillenmiştir. İlçenin Karadeniz Bölgesi’ne yakın olması dağların yüksek kesimlerinde yaylacılık faaliyetlerini de geliştirmiştir. Kurbağa, Karapınar, Ağmaşat, Paşaçayırı gibi yaylalar doğa turizminin gelişmesine olumlu yönde katkı sağlamaktadır.

İlçe turizm olanaklarının geniş olması ve yaz dönemlerinde birçok kişiye ev sahipliği yapması sebebiyle konaklama imkanları gelişmiştir. Zara Mehmet Habib Soluk Öğretmenevi, Garden Zara Otel Restoran, Zara polis lojmanı, Turan otel, Gülistan otel, Zara palas otel, Otel zara 2000 gibi konaklama imkanları bulunmaktadır. Zara Sivas ilçe merkezine 71 kilometre mesafede bulunmaktadır. Sivas ile Erzincan karayolu arasında bulunmasından dolayı ulaşım imkanlarının kolay olduğunu söylemek mümkündür. İlçeye sadece karayolu ile bağlantı sağlanmaktadır.