Eski çağlardan bugüne Ulaş, seyahat edenlerin ve kervanların uğrak noktası, soluk almak için konuk kaldıkları bir yerdir. İç Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Kızılırmak Havzası bölümünde Sivas iline bağlı bir ilçedir. Coğrafi konumuna bakıldığında başlangıç meridyeni Greenwich’e göre 36-38 derece doğu, başlangıç paraleli Ekvator’a göre 38-41 derece kuzeyde yer alır. Sivas şehir merkezine 37 kilometre mesafede olan ilçe, toplam 1.169 kilometrekare yüzölçümüne sahip olup deniz seviyesinden 1320 metre yüksektedir. İçenin kuzey ve kuzeybatıda Sivas il merkezi, doğusunda Hafik ve Zara, güneydoğusunda Kangal, güney ve güneybatısında Altınyayla, batısında ise Şarkışla yerleşim birimleri bulunmaktadır.

Ulaş ilçesi, İç Anadolu Bölgesi’nin doğu kanadını oluşturur. Çevresine göre yüksekte kalan düzlüklerden Uzunyayla platosunun kuzeydoğu ucuna yerleşmiştir. İlçe, yüksek dağ kuşakları ile çevrili olup yüzölçümü ve yüksekliği bakımından en büyük dağı Tecer Dağı’dır. Tecer Dağı’nın en yüksek zirvesi yaklaşık 3010 metre yükseltiye sahiptir. Sivas’ın Gemerek ve Şarkışla ilçeleri arasından başlayıp Sivas’ın Kangal ilçesine doğru kuzeydoğu yönünde yay çizen bir sıradağ silsilesidir. Doğu-batı yönünde uzanış gösteren Tecer Dağı, Sivas Kangal arasında kalan kısmı Kulmaç Dağı adını alır. Huma Çayı Vadisi, Tecer Dağ silsilesini iki bölüme ayırır. Kuzey bölümünde Gürlevik, Bey ve Çengelli dağları; güney bölümünde Yılanlı, Bozbel, Deli ve Fıdıl dağları yer almaktadır. Bu dağ silsileleri doğuya doğru uzanır ve Doğu Anadolu dağlarıyla birleşmektedir. Tecer sıradağlarının deniz seviyesinden ortalama 1300 ila 2802 metre arasında yüksekliğe sahiptir. Bu sıradağ sistemi İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerini birbirinden ayıran sınırı oluşturur. Tecer Vadisi, ilçenin önemli vadilerinden biri olup yaklaşık üç kilometre genişliği ve 20 kilometre uzunluğundadır. Tecer Dağı eteklerinden başlayıp Taşlıdere Mevkii arasında yer alır. İlçe bulunduğu jeolojik ve jeomorfolojik birimler itibariyle çevresinde yüksek dağlar ile kaplı düzlükler üzerine kuruludur. İlçe su varlığı bakımından zenginliğini Tecer Dağları silsilesinden kaynağını almaktadır. Bu dağ silsilesinin kuzey yamacında Tecer Irmağı, güney yamacında ise Çaltı Çayı boylanmaktadır. Bu anlamda önemli bir yere sahip olan Tecer Irmağı Kızılırmak’ın önemli bir koludur. Yine kaynağını Tecer Dağları'ndan alan Beşgözler Suyu karstik kaynak özelliği sergiler. Karstik kaynak olmasından dolayı yüksek debiye sahip Beşgözler Suyu’nun bir kısmı Ulaş ilçesinin civar köylerine içme suyu olarak sağlanırken bir kısmı ise Sivas Demir-Çelik İşletmesi'nde kullanılmaktadır. Bu suyun diğer bir kısmı ile de yörenin alabalık üretim tesisine ulaşmaktadır. İlçenin bir diğer su varlığı 60 hektar alana sahip Tecer Gölü; 1403 metre rakımı, 2,8 kilometre sahil şeridi ve en fazla bir metre derinliğe sahiptir. Bunun haricinde ilçede 11 adet göl mevcuttur. Sahanın toprak yapısı incelendiğinde Zonal toprak sınıfından kahverengi topraklar karşımıza çıkmaktadır. Muhtelif yerlerde konglomera killi, tuzlu ve jipsli (alçı taşı) ve kalker (kireçtaşı) topraklar mevcuttur. Tecer Köyü etrafında vertisoller, Tecer Irmağı hattında ise alüvyal topraklar bulunmaktadır. İlçenin iklim özelliklerine incelendiğinde İç Anadolu’nun tipik karasal iklimi göze çarpmaktadır. Kış ayları sert, uzun ve kar yağışlı; yazları ise sıcak ve kurak bir iklim hâkimdir. İlçede Meteoroloji Genel Müdürlüğü'nün verilerine göre yıllık ortalama sıcaklık 6,7 santigrad derecedir. Sıcaklık ortalamasının yıl içinde en yüksek olduğu Temmuz ayında 18,5ºC iken en düşük -5,9ºC ile Ocak ayıdır. İlçe yıllık ortalama yağış indisi ise 417,2 mm’dir. Yağışlar ilçede en fazla ilkbahar mevsiminde nisan ayında (60,3 mm) düşerken en az ise yaz mevsiminde ağustos ayında (9,8 mm) düşmektedir. İçenin bitki örtüsü türleri incelendiğinde düzlük kesimlerde step denilen ot toplulukları yerleşmişken bütününe bakıldığında antropojen stepler yayılış gösterir. Bu anlamda en çok yayılış gösteren türler arasında yavşan otu, geven, kekik, sütleğen, gelincik, kuşburnu, sığırkuyruğu, çöven otu, deve dikeni, mayasıl otu gibi topluluklara rastlanılmaktadır. Yüksek kesimlerde ise karaçam, meşe, ardıç, yabani armut, sarıçam ve fındık gibi orman türlerine rastlamak mümkündür.

Ulaş ilçesi, eski bir yerleşim yeri olduğu düşünülmektedir. Çünkü Karagömlek ve Sinekli höyüklerinde bulunan kalıntılar tarihsel olarak Tunç Çağı’na dayanmaktadır. Tecer, Hevük ve Karaşar kaleleri burada yerleşimin Romalılar dönemine kadar uzandığını işaret etmektedir. Tarihsel süreç içerisinde Osmanlı Devleti zamanında bir köy yapısına kavuştuğu görülmektedir. Geçmişten bugüne kronolojik olarak Roma, Bizans, Anadolu Selçuklu Devleti, Eretna, Kadı Burhanettin ve Osmanlı Devleti tarafından yönetilmiştir. 1990 yılında yapılan idari düzenleme ile bucaklıktan ilçe statüsü kazanmıştır. Günümüzde ise hâlihazırda bir ilçe olarak varlığını sürdürmektedir. Şu an Ulaş ilçesine bağlı 38 köyü ve 17 mezrası bulunmaktadır. Ulaş ilçesinin adı Türkçede eskiden bugüne doğru “Ul, Ula, Ulama, Ulamak, Ulaş” şeklinde evrimleştiği görülmektedir.

İlçenin kültür envanteri kaleler, camiler, höyükler, konaklar, köprüler, türbeler, çeşmeler, kaya mezarları, tümülüsler, kiliseler ve yerleşim birimleri açısından çok çeşitlilik arz eder. Kültürel miras varlıklarına bakıldığında Kale, Karagömlek, Kültepe, Küpeli, Kurtlukaya ve Ovacık gibi höyükler; Boğazdere Köyü, Hevük, Karaşa, Kaletepe gibi kaleler; Ambar Tarla, Acı Su, Çiftgöz, Yeşildere, Mancınık, Tecer I ve Tecer II köprüleri; Kokulu Çeşme, Emin Ağa ve Tatlıpınar çeşmeleri; Kapıkaya ve Yapalı köylerindeki kaya mezarları; Çağlayan ve Sağırtaş Tümülüsleri, Acıyurt Köyü cami ve kilise kalıntıları; Derdiyar Sultan Türbesi; Mihrali Bey Konağı; Aşağı Alaca, Acısutepe, Kaletepe, Uzunarkaç Tepe, Höyüktepe, Çobanpınarı, Yağlak, Irmaküstü ve Düğünük Kaya Yürüker tarihi yerleşimleri göze çarpmaktadır. Evliya Çelebi, Seyahatname adlı eserinde Ulaş Kasabası'nda iki cami, iki kervansaray ve iki imarethane bulunduğunu belirtmektedir.

Ulaş ilçesinin nüfus yapısına bakıldığında 1990 yılında toplam 13.801 nüfusun 2.488 kişi şehirde 11.313 kişi kırsalda yaşamaktadır. 2000’de 14.972 kişiden 3.390 kişi şehirde 11.582 kişi kırsalda, 2007’de 11.237 kişiden 2.895 kişi şehirde 8.342 kişi kırsalda, 2010’da 10.468 kişiden 2.846 kişi şehirde 7.622 kişi kırsalda 2015’te 8.799 kişiden 3.594 kişi şehirde, 5.205 kişi kırsalda, 2020’de 8.344 kişiden 3.151 kişi şehirde 5.292 kişi kırsalda ve 2024’te 8.029 kişiden 3.013 kişi şehirde 5.016 kişi kırsalda yaşamaktadır. Nüfus verilerine bakıldığında yerleşim yerlerine göre 1990 yılından 2024’e kadar kırsal kesimde yaşayan nüfus şehirlerde yaşayan nüfusa göre daha fazladır. 2024 yılı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre toplam 8.029 kişinin 4.297’si erkek, 3.732’sini kadın nüfus yaşamakta olup ilçenin yıllık nüfus artış hızı binde -100,6’dır. Bu veriler yıllara göre Ulaş ilçe nüfusunun göç verdiği ve nüfusun giderek azaldığını göstermektedir.

Ulaş ilçesinin okur-yazar oranı dikkate alındığında 2024 TÜİK verilerine göre okuma yazma bilen erkek nüfus oranı yüzde 98,66, okuma yazma bilmeyen erkek nüfus oranı yüzde 1,34’tür. Okuma yazma bilen kadın nüfus oranı yüzde 88,16, okuma yazma bilmeyen kadın nüfus oranı yüzde 11,84’tür. İlçenin okuma yazma oranları dikkate alındığında genellikle yüksek seviyede olduğu görülmektedir. 2025 yılı itibariyle Ulaş İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü verilerine göre toplam 14 adet okul/kurum sayısı vardır. İlçede bir anaokulu, altı ilkokul, dört ortaokul, bir Halk Eğitim Merkezi ve iki ortaöğretim kurumu bulunmaktadır. İlçede toplam 97 derslik, 92 öğretmen ve 884 öğrenci mevcuttur.

Ulaş ilçesinde ekonomik faaliyetler ağırlıklı olarak tarım, hayvancılık ve sınırlı ölçüde dokumacılık gibi geleneksel üretim kollarına dayanmaktadır. İlçede bulunan üretme çiftliği, bölge için önemli bir istihdam alanı oluşturmakta olup, Türkiye genelinde sayılı örneklerden biri olarak öne çıkmaktadır. Bu çiftlik özellikle küçükbaş hayvancılık ile tahıl üretimi açısından bölgenin üretim kapasitesine önemli katkılar sağlamaktadır. Ayrıca ilçede kurulan Kangal Köpeği Yetiştiriciliği Çiftliği, yalnızca ulusal düzeyde değil, uluslararası pazarda da adından söz ettirmektedir. Buradan dünyanın birçok ülkesine Kangal köpeği ihracatı gerçekleştirilmekte olup bu faaliyet hem ekonomik hem de kültürel anlamda bölgeye değer kazandırmaktadır. Ulaş ilçesinde kurulan ve uzun yıllardır faaliyet gösteren hayvan pazarı ise ilçeyi hayvancılık açısından bölgesel bir merkez haline getirmiştir. Sivas’ın çeşitli ilçe ve köylerinden gelen üreticiler bu pazarı canlı tutmakta ve ekonomik etkileşimi sürdürmektedir. Her ne kadar Ulaş’ın ilk yerleşiminde ticaret önemli bir unsur olarak öne çıkmış olsa da, zamanla yerleşim alanlarının zayıflaması, üretim kapasitesindeki düşüş ve pazarlama olanaklarının kısıtlılığı ticaretin giderek önemini yitirmesine neden olmuştur. Günümüzde hayvancılık faaliyetleri daha çok kırsal kesimlerde, özellikle köylerde sürdürülmekte; ancak bu faaliyetler çoğunlukla ailelerin kendi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik sınırlı bir düzeyde kalmaktadır. Bu durum ilçede hem ticaret ve sanayi kolları gelişme gösterememesi hem de tarım ve hayvancılık faaliyetleri istenilen düzeye ulaşamaması ilçenin kentlere doğru yoğun göç vermesine neden olmuştur.

Ulaş ilçesinde üretilen tarım ürünleri genellikle buğday, arpa, mısır, şekerpancarı, patates, yonca vb. üzerine gelişmiştir. Bu tarım ürünleri aynı zamanda hayvan yemi olarak kullanılması açısından da önem kazanmıştır. Ayrıca kültüre alınmış meyve ve sebze türlerinin yanı sıra, kırsal bölgelerde doğal olarak yetişen birçok bitki türü de bulunmaktadır. Bu kırsal bitkiler, ilçenin neredeyse tüm coğrafi alanlarına yayılmış olmakla birlikte, özellikle Tecer Dağları ve çevresinde yoğunluk göstermektedir. Bölgedeki ekolojik çeşitlilik ve elverişli doğal koşullar, bu türlerin yayılımını desteklemektedir. Ulaş’ın kırsal kesimlerinde doğal olarak yetişen başlıca bitkiler arasında; böğürtlen, kenger, kuzukulağı, kuşburnu (yerel adıyla civil), karamuk, yarpuz (narpuz), çeşitli mantar türleri (göbelek), ebelik, yemlik ve madımak gibi türler yer almaktadır. Bu bitkiler, hem yerel halkın beslenmesinde hem de geleneksel tıbbi uygulamalarda önemli bir yere sahiptir. Ayrıca bazı türler yöresel mutfakta değerlendirilmekte, mevsimsel olarak toplanarak tüketilmektedir. Söz konusu doğal bitki örtüsü, bölgenin biyolojik çeşitliliğine katkı sağladığı gibi, yerel halk için kültürel ve ekonomik açıdan da değer taşımaktadır.

Ulaş İlçesi, maden kaynakları bakımından Sivas iline bağlı diğer ilçelere kıyasla daha zengin rezervlere sahiptir. İlçede özellikle krom madeni açısından dikkate değer düzeyde rezerv bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, barit, stronsiyum, kireç taşı ve alçı taşı gibi çeşitli endüstriyel ham maddelere yönelik doğal kaynaklar da mevcuttur. Ayrıca, ilçede faaliyet gösteren dört adet taş ocağı, bölgedeki madencilik faaliyetlerinin ekonomik önemini artırmaktadır.

Ulaş ilçesi, Sivas il sınırları içinde yer almakta olup, Sivas-Malatya karayolu üzerinde ve Sivas'tan Doğu ve Güneydoğu Anadolu'ya uzanan demiryolu güzergâhı üzerinde konumlanmaktadır. Bu stratejik konum, ilçenin kara ve demir yolu ulaşımı açısından önemli bir bağlantı noktası olmasını sağlamaktadır. Ulaş, Malatya'ya 210 kilometre, Kayseri'ye ise 180 kilometre mesafededir. İlçenin çevresindeki diğer ilçelere olan uzaklıklar ise sırasıyla, Kangal ilçesi'ne 45 kiylometre, Gürün İlçesi'ne 100 kilometre, Altınyayla İlçesi'ne 25 kilometre ve Şarkışla İlçesi'ne 80 kilometre olarak belirlenmiştir. Ulaş ilçesinin en önemli coğrafi yükseltilerinden biri, Tecer Dağları çevresinde yer alan ve 1750 m'ye kadar yükselen Yağdonduran Geçidi'dir. Bu geçit, Ulaş ile Kangal ilçeleri arasında bulunan ve önemli bir ulaşım yolu olan Ulaş-Kangal karayolu üzerinde yer alır.

Ulaş ilçesinde yaygın olarak sürdürülen geleneksel el sanatları arasında halı dokumacılığı, kilim, yastık ve heybe üretimi öne çıkmaktadır. Bu el işi faaliyetleri, özellikle tarımsal üretimin azaldığı ve insan gücüne daha az ihtiyaç duyulan dönemlerde, genellikle kış aylarında gerçekleştirilmektedir. Dokuma işlemleri, yerel halk arasında “ıstar” veya “culfalık” olarak adlandırılan, ahşap malzemeden basit yöntemlerle yapılmış geleneksel tezgâhlarda yürütülmektedir. Bu tezgâhlarda yün iplik kullanılarak kilim, halı yastık, "çalma yastık" ve "çalma heybe" gibi çeşitli ürünler dokunmaktadır. Ayrıca, yörede çorap örücülüğü de geleneksel el sanatlarının önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Bu çoraplarda yer alan motifler, tıpkı halı ve kilim desenlerinde olduğu gibi, doğayı (bitki ve hayvan figürleri) ve kültürel sembolleri yansıtmaktadır. Bu desenler, aynı zamanda bölgenin iklimsel ve coğrafi özelliklerini simgesel bir biçimde betimlemektedir. Yörede çeyiz hazırlıkları kapsamında örülen özel çoraplara “töre” adı verilmektedir. Bu çoraplar, yalnızca işlevsel birer giyim ürünü olmakla kalmayıp, kültürel mirasın gelecek kuşaklara aktarılmasında da önemli bir rol oynamaktadır.

İlçede konaklama hizmetleri küçük çapta yerel işletmeciler tarafından sağlanmaktadır. Sınırlı ölçüde hizmet sunan bu işletmeler sade ve küçük olup doğa ile iç içe sakin bir ortamda dinlemek isteyenler için aranılan mekânlardır. İlçede nitelikli oteller bulunmayıp daha çok pansiyon tarzı veya apart şeklinde konaklama hizmetleri sunulmaktadır. İlçe, Sivas merkezine çok yakın olması konaklama anlamında çok fazla çeşitlilik ve imkân sağlamamaktadır.

İlçe, gastronomi anlamında tarımsal ve hayvancılık üretiminin yanı sıra kırsal kesimin doğal yetişen bitki türleri, yeme içme olanaklarına zenginlik katmaktadır. Bu nedenle yörede kendine özgü çeşitli lezzetler ortaya çıkmıştır. Bu lezzetler sırasıyla madımak yemeği, kuskus (kuşkuş), kavurga, kavurga çorbası, gömme çorbası, mercimekli bad, kete, analıkızlı, ekmek aşı, haşıl, tutmaç, lahana sarması, üzümlü bamya yemeği, Ulaş cızlak tatlısı vb. yöreye özgü tatlar yer almaktadır.