Türkiye’deki Yağlı Güreş Etkinlikleri
Doğal ve Kültürel Miras Turizm Çeşitleri UNESCO Dünya Miras Alanı
-
2021
Evrensel bir tanımı olmayan kültürün toplumlardaki örüntüleri içerisinde, tarihsel kökeni eski uygarlıklara (Antik Yunan, Mısır, Mezopotamya) kadar dayanan güreş aktiviteleri, günümüz ülkeleri (Rusya, Sambo; Japonya, Sumo; İsviçre, Pantolon Güreşi) için pek çok yönü ile uygulama alanları oluşturmakta olup Türkiye’de organize şekli (modern/geleneksel) ve geleneksel coğrafi dağılımı (Karakucak, Kuşak, Aba, Şalvar, Yağlı Güreş) olarak farklılıklar göstermektedir.
Bir spor dalı olan güreş, tarihsel sürecinde Türk kültürünün ayrılmaz bileşenidir ve toplum içinde önemli bir yer tutar. Temel olarak yağlı güreş; Türk kültürü içerisinde ‘’Ata Sporu’’ olarak nitelendirilen güreş türlerinden, pehlivan denilen özel giysilere sahip güreşçilerin zeytinyağı ile yağlanması ile icra edilen geleneksel bir güreş biçimidir.
Turizm açısından kültür bir çekicilik unsuru olarak ele alındığında; durağan (inert) kültür ögeleri olan mimari yapılar, günlük kültür ögeleri olan gastronomi, boş zaman etkinlikleri dışında büyük spor olayları, festivaller ve geleneksel etkinlikler kamusallaştırılmış (enacted) kültüre örnek teşkil ederken yağlı güreş etkinlikleri de bu kapsam da değerlendirilebilir. Türkiye’de yağlı güreş etkinlikleri, yeni tip korona virüs salgını nedeni ile tüm güreş organizasyonlarında olduğu gibi 2020 yılından itibaren ertelenmeler yaşarken 39 ilde, genelde hava sıcaklıklarına bağlı güreş sezonu olarak belirlenen Nisan-Ekim ayları arasında gerçekleştirilmektedir.
Türkiye’deki yağlı güreşler coğrafi olarak farklı lokasyonlarda etkinlikler olarak sürdürülüyor olsa da, festival çerçevesinde gerçekleştirilen ve 2010 yılında UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne giren Kırkpınar Yağlı Güreşleri; Geleneksel Tarihi Çardak Yağlı Pehlivan Güreşleri ve Aybastı Perşembe Yaylası Güreş ve Kültür Festivali gibi belli başlıları yer almaktadır.
Ziyaretçi sayılarına ilişkin kesin sayısal veriler olmayan yağlı güreş etkinliklerinde, yabancı ziyaretçiler için turistik çekicilik unsurları kültürel zenginliği ve sıra dışı/benzersiz bir etkinlik oluşu iken yarısından fazlası il dışından gelen genel seyircilerin öncelikli geliş nedeni güreş sporuna duyulan ilgi olarak belirlenmiş ve Kırkpınar yağlı güreşlerinin turizm potansiyeli vurgulanmıştır. Bu bağlamda, turizm hareketlerinin yeri ve yönü açısından iç turizm için yağlı güreş etkinliklerindeki pratiklerin önemli bir yer tuttuğu ve dış aktif turizm için ise potansiyelinin varlığından söz edilebilir. 2021 yılı için, Türkiye sınırları dışında muhtelif tarihlerde, Hıdırellez güreşleri (Makedonya), yağlı güreş şenlikleri (Almanya, Fransa, İngiltere, Yunanistan, Bulgaristan), UNESCO Dünya mirasları yağlı güreş tanıtım ve kültür festivali (Güney Kore) ve Türk Cumhuriyetleri yağlı güreş şenlikleri (Dağıstan, Rusya) yapılması planlanmaktadır. Bu etkinlikler dış pasif turizm hareketlerine konu olabileceği gibi tanıtım faaliyetleri olarak da değerlendirilebilir. Ayrıca, düzenli olarak gerçekleştirilen yağlı güreş etkinliklerinde, ortalama 250 litre-1 ton arasında tüketilen zeytinyağı önemli bir tüketim maddesi olup güreşin icrasında temel unsurlardan biri olması ve gastronomik değeri bağlamında ihracı arttırılabilir.
Referanslar
Bujdosó, Z., Dávid, L., Tőzsér, A. & Kovács, G., Veronika, M., Uakhitova, G., Katona, P. ve Vasvári, M. (2015). Basis of Heritagization and Cultural Tourism Development, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 188: 307-315; Özdemir, G. ve Çalışkan, V. (2018). Geleneksel Bir Sporun Coğrafyası: Türkiye’de Yağlı Güreşler (Kırkpınar-Edirne ve Çardak-Çanakkale Güreşleri). İçinde; TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu (ss. 501-521). Ankara; Soygüden, A. (2018). 656. Kırkpınar Yağlı Güreşlerine Katılan Seyircilerin Sosyo-Demografik Özellikleri ve Katılım Sebepleri, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (2): 337-352; Edirne Belediye Başkanlığı. (2021, Nisan). Yağlı Güreş Konulu Veriler. Kırkpınar Yağlı Güreşleri Festivali Resmi Web Sitesi. http://www.edirnekirkpinar.com/tr/anasayfa, (Erişim tarihi: 01. 04. 2021); Türkiye Güreş Federasyonu. (2021, Nisan). Yağlı Güreş Konulu Veriler. Türkiye Güreş Federasyonu, Resmi Web Sitesi, http://www.tgf.gov.tr/tr/?s=ya%C4%9Fl%C4%B1+g%C3%BCre%C5%9F, (Erişim tarihi: 02. 04. 2021).